Terugblik: Projectbezoek ‘Wij bouwen natuurlijk door’ - de toekomst van biobased bouwen

Het projectbezoek, en tevens event, dat PIANOo samen met het Rijksvastgoedbedrijf en Building Balance organiseerde, had als motto: ‘wij bouwen natuurlijk door’.

Uitdagingen van biobased bouwen

De bouwtransitie van niet-afbreekbare materialen naar circulaire en biobased materialen is meer dan simpelweg overschakelen naar natuurlijke materialen zoals hout, hennep of stro. Er zijn verschillende uitdagingen bij deze ontwikkeling. Zo vormen de beschikbaarheid en certificering van biobased materialen vaak nog een knelpunt. De producten voldoen nog niet altijd aan strenge eisen voor brandveiligheid of er worden vraagtekens geplaatst bij de schaalbaarheid voor complexe en grote bouwprojecten.

“Je kunt alleen ‘natuurlijk doorbouwen’ door samenwerking”, legt projectleider Sara Vellenga van Buyer Group Biobased bouwmaterialen uit. Dit initiatief van het ministerie van LNV en PIANOo probeert vraag en aanbod van biobased bouwmaterialen bij elkaar te brengen met inkoopmodellen om zo de transitie naar een biobased economie te versnellen. “Om blijvende verandering te garanderen moeten alle neuzen in dezelfde richting wijzen.” Kosten en beschikbaarheid gooien vaak nog roet in het eten. Biobased materialen zijn momenteel vaak nog iets duurder dan hun traditionele tegenhangers. Projectontwikkelaars en aannemers worstelen met de schaalgrootte van de projecten en de relatief beperkte beschikbaarheid van de nog nieuwe producten. Hoe kunnen we deze materialen betaalbaar en toegankelijk maken zonder concessies te doen aan de kwaliteit en uitvoerbaarheid van projecten?

Juist op deze uitdagingen proberen PIANOo, Building Balance en het Rijksvastgoedbedrijf een antwoord te vinden. Samen treden ze op als katalysator voor een duurzamere bouwsector in heel Nederland.

Kennisdeling via Buyer Group

Om gericht aan de slag te kunnen met biobased materialen in de bouw moet je goed weten wat er mogelijk is. Daarna kan je de juiste mensen en middelen met elkaar verbinden en aan de slag gaan. “Je wilt hierbij voorkomen dat bij elk nieuw project het wiel opnieuw wordt uitgevonden”, zegt Vellenga. "Daarom faciliteerden we met de Buyer Group al een inspirerend bezoek aan de Floriade en organiseren we regelmatig kennissessies. Zo bieden we partijen als woningcorporaties, kennisinstellingen en gemeenten de kans om samen de mogelijkheden van biobased te ontdekken en hier meteen met elkaar over in dialoog te gaan.”

Met routekaart naar biobased

Naast de juiste kennis en het aanhaken van de juiste partijen, is biobased bouwen ook een kwestie van keuzes maken, doelen bepalen en je daaraan houden. Om te verduurzamen hanteert het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) daarom het principe: ‘We bouwen duurzaam of we bouwen niet’, vertelt Sander de Iongh van de RVB-afdeling Inkoop en Contractmanagement. “Dat klinkt misschien radicaal, maar het helpt wel bij het vasthouden van onze koers.”

“Daarnaast gebruiken we de routekaart voor verduurzaming. Die biedt een overzicht van de doelen die we in 2050 willen behalen.” De kaart is opgedeeld in 4 thema's die ook breder van toepassing zijn op heel Nederland, namelijk: circulair en biobased, natuurinclusief, energiezuinig en hernieuwbaar, en klimaatadaptief. “De routekaart is vertaald naar de doelen van het RVB, maar is ook om partijen uit de sector te betrekken, te stimuleren en te inspireren”, aldus de Iongh. “Bovendien willen we met onze in-house projecten aan de buitenwereld tonen wat er vandaag al mogelijk is.”

Rijksvastgoedbedrijf: pionier in biobased bouwen

Het RVB neemt een voortrekkersrol in het verduurzamen en de inzet van biobased materialen. Een voorbeeld hiervan is de verbouwing en verduurzaming van Bezuidenhoutseweg 73. Zo werd de gedateerde en enigszins ongezellige eetzaal omgetoverd tot een groene oase. De ongebruikte fitnessruimte werd omgedoopt tot Brainstorm Valley, een plek met vergaderzalen en 2 unieke brainstormpods. De ruimtes zijn volledig ingericht met biobased materialen zoals geluiddempend riet op het plafond tot gedroogde rozen als esthetische wandafwerking van de geluidsisolerende wanden. “Dankzij deze renovatie is de locatie getransformeerd tot een flexibel rijkskantoor met een duurzame uitstraling”, vertelt RVB-projectmanager Jeroen van Hove. "We zijn enorm trots op het resultaat."

Al ging het proces niet over één nacht ijs. Het was nodig eerst het begrip ‘biobased’ te definiëren voor eenduidigheid en om richting te geven. En een goed overzicht hebben van alle samenwerkende partners voor de start van het proces was belangrijk. “Zo ondervonden we dat er enkele startups waren, maar dat we als overheid initiatief moesten nemen om hen op grotere schaal te laten samenwerken met de aannemers. Daarnaast was het een uitdaging om een ‘common ground’ te vinden tussen deze startups, aannemers en architecten. Het stroomlijnen en balanceren van de verwachtingen tussen alle partijen is dan ook essentieel.” Er is namelijk expliciet gekozen voor het inschakelen van startups van biobased materialen. Daardoor is een deel van de certificering anders verlopen dan als er voor partijen was gekozen voor wie certificering geen issue was.

Vertaalslag naar buiten: nationale aanpak biobased bouwen

Maar hoe vertaal je het succes van dit project naar de buitenwereld? Samen met de ministeries van LVVN, BZK, EZ en IenW bouwt Building Balance als uitvoeringsorganisatie van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB). Deze aanpak moet het gebruik van biogrondstoffen in de gebouwde omgeving versneld opschalen. “Met een ketenaanpak tussen agro, industrie en bouw willen we tegen 2030, 30% van de nieuwbouwwoningen realiseren met 30% biobased materialen,” vertelt Anne Bos van Building Balance.

“Wij hebben goede voorbeelden van toepassingen die morgen kunnen worden toegepast. Denk aan conceptuele woningbouw, dat zich bij uitstek leent voor toepassing van biobased materialen. Of aan binnenwanden in utiliteitsgebouwen: dat kan heel goed met platen van vezels.” Verder kun je niet alle marktsegmenten tegelijk aanpakken. Afgelopen jaar hebben we ons vooral gericht op woningbouw en GWW. Het komend jaar wordt het utiliteitsprogramma in de NABB opgeschaald.

“Daarnaast blijft het de vraag hoe we dit alles oppakken met de overheid als launching customer. Daarom zijn er de Biobased Buyer-sessies in samenwerking met PIANOo en het ministerie van LVVN en verdiepingswebinars over biobased bouwen en inkopen. Ook faciliteren wij leernetwerken voor woningcorporaties en werkgroepen voor gemeenten, telkens onder de missie: ‘van boerenland naar bouwmateriaal'.”

Inspiratie voor de toekomst: van land naar pand

Duurzamer bouwen met biobased biedt veel potentieel, maar blijft een uitdagende transitie. Onbekendheid bij inkopers en opdrachtgevers, opschaling in beschikbaarheid en certificeringsproblemen vormen vooralsnog belangrijke knelpunten. Hogere kosten worden genoemd, maar in praktijk blijkt dat dat oplosbaar is. Samenwerking tussen verschillende partijen, zoals overheden, bouwbedrijven en kennisinstellingen, is essentieel om deze obstakels te overwinnen en de opschaling van biobased materialen te versnellen.

Initiatieven zoals de NABB en programma's voor kennisdeling, zoals de Buyer Group, spelen hierin een cruciale rol. Door kennis, middelen en ervaringen te bundelen, werken ze met lokale overheden en andere betrokkenen aan concrete doelen. Met als ultiem gezamenlijk einddoel ‘van land tot pand': lokaal geteelde grondstoffen voor natuurlijke bouwmaterialen.