Biologische kringloop

De biobased economie is één van de speerpunten van de transitie naar een klimaat neutrale, volledig circulaire economie in 2050. Door de vraag naar biobased producten en materialen via publieke inkoop te vergroten, geeft u een impuls aan de markt voor biobased producten. De overheid pakt dan haar rol als ‘launching customer’.

De biologische en technische kringloop

Het circulaire inkoopproces houdt rekening met de principes van de circulaire economie. In een circulaire economie is het cruciaal dat waardevernietiging zoveel mogelijk wordt voorkomen en hergebruik je grondstoffen in theorie oneindig lang. De grondstoffen circuleren in gesloten kringlopen, vandaar de term circulair. In een circulaire economie delen we de circulatie van deze producten, componenten en materialen op in de biologische kringloop en technische kringloop. 

Met circulaire economie doelt men meestal op de technologische kringloop van circulariteit. De biobased economie richt zich juist op de biologische kringloop van grondstoffen die voortkomen uit hernieuwbare bronnen.

Klik op de afbeelding voor grote weergave.

De afbeelding is een grafische weergave van zowel de biologische als de technische kringloop. Links ziet u de biologische kringloop en rechts de technische kringloop. Deze pagina gaat verder in op de biologische kringloop. 
Meer informatie over het linker deel van de afbeelding: technische kringloop. 

Biogrondstoffen

Biobased producten zijn geheel of gedeeltelijk gemaakt van biogrondstoffen, ook wel hernieuwbare grondstoffen genoemd. De biogrondstof kan:

• direct toepasbaar zijn, zoals hout in bouwtoepassingen.
• gebruikt worden in een nieuw chemisch proces, zoals zetmeel uit aardappelen omgezet in plantaardig plastic.
• een fossiele grondstof (gedeeltelijk) vervangen in een bestaand proces, zoals raffinage van natuurlijke olie naar kunststoffen.

Biobased producten kunnen identiek zijn aan bestaande (fossiel gebaseerde) producten, bijvoorbeeld biobased polyetheen.

Voorbeelden van veel gebruikte biobased materialen zijn hout, natuurlijke vezels, bioplastics, natuurlijke rubbers, oliën en vetten en bioreststromen (no-waste).

Waarde behoud

Sommige biobased producten zijn biologisch afbreekbaar of composteerbaar. Zijn ze niet afbreekbaar, dan is het dus cruciaal dat de waarde behouden blijft door hergebruik en verlenging van levensduur. Want gedurende de levensduur blijft de CO2 van het product of materiaal in zichzelf opgeslagen en komt het dus niet in de atmosfeer terecht. Zo dragen biobased producten en materialen bij aan het tegengaan van de klimaatopwarming.

De biologische kringloop

Organische materialen in de biologische kringloop kunnen door middel van biologische processen terug opgenomen worden in het ecosysteem en zo opnieuw worden gebruikt. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld voedsel, katoen en hout.

De kern van de biologische kringloop is dat het ecosysteem zo goed mogelijk in evenwicht moet zijn. Wat de biologische kringloop aan materialen en grondstoffen produceert kunnen we consumeren, zolang de cyclus niet uit balans raakt door bijvoorbeeld besmetting met giftige stoffen of overbelasting van het ecosysteem. Wanneer er balans is in de biologische kringloop kunnen organische materialen en grondstoffen eindeloos opnieuw introduceren.

Een aantal begrippen spelen een belangrijke rol bij het in evenwicht houden van het ecosysteem.

Landbouw en visserij

Duurzame verantwoorde landbouw en visserij helpen om aangetaste ecosystemen te regenereren en stimuleren biodiversiteit. Hierdoor verbetert de lokale biodiversiteit en de lucht- water- en bodemkwaliteit.

Compostering

Wanneer voedsel is geoogst en geconsumeerd kunnen de voedingstoffen in organische afvalstromen via processen zoals compostering weer in de bodem worden teruggebracht. Dit voorkomt dat de bodem uitgeput raakt en zorgt ervoor dat boeren minder afhankelijk worden van kunstmest om landbouwgrond productief te houden. Compostering is een vorm van recycling, omdat het een natuurlijke manier is om organisch materiaal terug te brengen in de bodem. Biogas, dat kan ontstaan bij compostering, kan worden gebruikt als een energiebron die vergelijkbaar is met aardgas.  

Cascaderen

Ook binnen de biologische kringloop kan er sprake zijn van hergebruik. Om grip te krijgen op de mate van hoogwaardigheid wordt dit uitgesplitst is verschillende zogenaamde cascades. In deze cascades wordt gebruik gemaakt van (een deel van) producten en materialen die al in de economie aanwezig zijn en die gebruikt kunnen worden voor een andere toepassing. Denk hierbij aan zeep die gemaakt wordt van sinaasappelschillen. Wanneer producten of materialen niet meer bruikbaar zijn, verplaatsen ze zich naar de buitenste lussen van de biologische kringloop waar ze weer in de bodem terechtkomen.

Biochemische grondstoffen

Biologische materialen kunnen gebruikt worden om hoogwaardige chemische producten mee te maken. In de meest geavanceerde vorm worden biochemische grondstoffen, met behulp van enzymen en bacteriën, omgezet in vezels, suikers en eiwitten die de basis vormen voor kunststoffen, brandstoffen of medicijnen.

Nederlands beleid biogrondstoffen

Om te borgen dat de inzet van biogrondstoffen (voorheen biomassa genoemd) verantwoord en zorgvuldig gebeurt, heeft het kabinet in 2019 de Tweede Kamer geïnformeerd over een duurzaamheidskader voor de inzet van duurzame biogrondstoffen in Nederland. Het duurzaamheidskader richt zich op de toepassing van alle soorten biogrondstoffen voor klimaatdoeleinden, inclusief materialen voor de circulaire economie (zoals bijvoorbeeld materialen voor de bouw en grondstof voor de chemische industrie) en het gebruik voor energieopwekking en biobrandstoffen. Hoogwaardige toepassing is ook bij biobased materialen het streven van het nationale beleid.

Er wordt in de Kamerbrief consequent gesproken over biogrondstoffen en niet meer over biomassa.

Het kabinet kiest voor een waardebenadering, waarbij:

• laagwaardige toepassingen zoals opwekking van elektriciteit en warmte worden afgebouwd.
• transitiegericht wordt ingezet op sectoren waar op middellange termijn geen alternatieven beschikbaar zijn zoals lucht- en scheepvaart.
• hoogwaardige toepassingen zoals in de chemie worden opgeschaald.