Voorkom collectief afwachtend gedrag bij het investeren in innovaties

Kosten en externe effecten leiden tot afwachtend gedrag

Een organisatie die als eerste investeert in een nieuwe oplossing, maakt bepaalde kosten en heeft te maken met bepaalde risico’s. Een koploper heeft hoofdzakelijk met twee typen kosten te maken:

• Het daadwerkelijke bedrag dat nodig is om een innovatie te ontwikkelen en in te kopen.
• De kosten voor het doorlopen van een traject; zogenoemde transactiekosten. Dergelijke trajecten kosten bijvoorbeeld tijd en energie van een organisatie. Denk aan het (voor)onderzoeken van de mogelijkheden, aanpassen van normen, beleidskaders, meer noodzakelijk overleg, enzovoorts.

De maatschappelijke opbrengst van een innovatie komt daarentegen ook toe aan alle andere organisaties die vergelijkbare oplossingen nodig hebben. Die andere organisaties dragen echter niet het risico op eventuele imagoschade, wanneer een innovatietraject minder succesvol verloopt.

Kortom, de eerste organisatie die een stap zet (‘first mover’) draagt de meeste kosten en risico’s. Hierdoor zijn (publieke) organisaties minder geneigd om een nieuwe oplossing te gaan ontwikkelen. In plaats daarvan wachten zij af totdat er een kant-en-klare oplossing op de markt beschikbaar is.

De strategie van afwachten totdat de markt in beweging komt is niet optimaal. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een crisissituatie of omdat de markt uit zichzelf geen nieuwe oplossingen aanbiedt. Dan is het beter als overheden wél het initiatief nemen om een innovatietraject op te starten.

Wat u kunt doen om risico’s en kosten te verdelen?

Er zijn een aantal maatregelen die u kunt nemen om een innovatietraject niet volledig uit eigen middelen te hoeven betalen:

Spreid investeringskosten

U kunt het risico van het innovatietraject delen met andere, vergelijkbare publieke organisaties die dezelfde behoefte hebben. Samenwerkingsvormen zijn een goede manier om risico’s te spreiden. Zo deelt u de investeringskosten met andere overheidsorganisaties. Ook voor ondernemers wordt het dan aantrekkelijker om deel te nemen aan een onderzoeks- en ontwikkelingstraject.

Verdeling van intellectuele eigendomsrechten

Vanuit economisch perspectief biedt de verdeling van intellectuele eigendom de mogelijkheid om korting te verkrijgen op de kosten van het onderzoeks- en ontwikkelingstraject. Gunt u de ondernemer het intellectueel eigendom van de ontwikkeling, dan is het aannemelijk dat u als overheidsopdrachtgever korting ontvangt. Bij pre-commercieel inkopen zoals SBIR dient u overigens deze rechten altijd te delen met de ondernemer.

Dek de risico’s van een traject dat (nog) geen succes is

Bij een innovatietraject zijn er (op hoofdlijnen) 3 mogelijke uitkomsten:

• Succes: de innovatieve oplossing is waardevol voor de organisatie.
• Mislukking: de innovatieve oplossing biedt geen toegevoegde waarde voor de organisatie.
• Onduidelijk: er is meer onderzoek nodig.

U kunt het risico en kosten van de laatste twee uitkomsten compenseren door een beroep te doen op fondsen van derden. Dit kan de vorm aannemen van subsidies, overheidsgaranties en dergelijke. Op deze manier worden de kosten verdeeld over een groot aantal partijen. Een voorbeeld hiervan in Nederland is het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

Druk kosten door competitieve aanpak

Zorg ervoor dat u niet teveel betaalt voor een innovatietraject. Kies voor een competitieve aanpak, bijvoorbeeld door (een deel van) de O&O in competitie door twee of meer ondernemers uit te laten voeren. Kostenbeperking is een van de belangrijkste drijfveren om een competitief innovatietraject op te zetten. Een competitieve aanpak is ook een van de pijlers bij pre-commercieel inkopen zoals SBIR.

Implementeer een terugbetalingsregeling

Spreek met ondernemers een terugbetalingsregeling af in geval van succesvolle commercialisatie (zie hieronder).

Genereer opbrengsten en coördineer

Bovengenoemde maatregelen voorkomen nog niet het eventueel ‘meeliften’ van andere aanbestedende diensten op uw investering. Dit kunt u voorzien door:

• Een financiële stimulans door middel van royalties. Hierbij spreekt u een terugbetalingsregeling af met de ondernemer, wanneer zich na het R&D-traject waarin u investeerde meerdere afnemers aandienen. Met bijvoorbeeld als uitgangspunt dat ook u inkomsten ontvangt bij iedere gerealiseerde verkoop van de innovatie, zoals een bepaald percentage. Deze zakelijke benadering is (nog) niet heel gebruikelijk in de publieke sector.
• Samenwerkingen aan te gaan met andere publieke organisaties. Denk bijvoorbeeld aan een programmatische aanpak tussen overheden, die een vergelijkbare publieke taak hebben.

Publicatie

In deze publicatie leest u een volledige (juridische) uiteenzetting.