Inkopen van duurzame mobiliteit

Het betreft hier niet alleen specifieke inkoopaspecten op gebied van mobiliteit, maar ook enkele aspecten die van toepassing zijn binnen elk inkoopproces. Wanneer u een opdracht in de markt wilt zetten, doen zich kansen voor die u kunt benutten ter verduurzaming van uw vervoersbewegingen.

Betrek een multidisciplinair team

Bereid de aanbesteding voor in een multidisciplinair team. In de overgang naar een elektrisch wagenpark of emissie loze dienstverlening is niet alleen het wagenpark of de eigenaar van de dienst stakeholder, zo is bijvoorbeeld een afvaardiging van de gebruikers nodig, is er facilitair beheer nodig voor de laadinfrastructuur en is er inkoopexpertise nodig. Verder zijn interne ambassadeurs van belang. Voorbereiding van de aanbesteding in een multidisciplinair team waarborgt dat de specifieke keuzes over bijvoorbeeld het wagenpark en de installatie of ter beschikking stellen van laadinfrastructuur op elkaar zijn afgestemd.

Wet- en regelgeving bij voertuiginkoop

U dient bij de aanbesteding van voertuigen rekening te houden met verplichtingen uit wet- en regelgeving en (inspannings)verplichtingen, als gevolg van overige initiatieven zoals bestuurlijke akkoorden en het MVOI-manifest. Met het Stappenplan wet- en regelgeving bij voertuiginkoop krijgt u snel een overzicht van de voor u geldende regelgeving en afspraken.  

Bepaal strategie

Met hulp van een vlootscan of haalbaarheidsstudie kan per voertuigcategorie de haalbaarheid en kostenimpact van de overgang naar elektrisch worden bepaald. Op basis hiervan ontstaat een helder beeld van de mogelijkheden en kan de inkoopstrategie bepaald worden. Voor sommige voertuigcategorieën kan zero emissie als eis gelden, en voor andere categorieën kan een ingroeimodel worden uitgevraagd. Dit dient vooraf in een marktonderzoek onderzocht worden.

Voer een vlootscan uit (haalbaarheid)

Wilt u bijvoorbeeld uw wagenpark verduurzamen? Onderzoek dan eerst de mogelijkheden tot verduurzaming en de haalbaarheid van een eventuele overgang naar elektrische vergelijkbare modellen (vlootscan). De Total Cost of Ownership (TCO) benadering maakt financiële afwegingen mogelijk gedurende de levenscyclus van een product.

In kaart brengen TCO van voertuigen

De cijfermatige onderbouwing van de kosten en baten is vaak een uitdaging en kan tot vertraging leiden. De TCO-tool voor dienstvoertuigen biedt overheden inzicht in de haalbaarheid van de overgang naar zero emissie dienstvoertuigen. De tool is ontwikkeld voor inkopers, beleidsmedewerkers, wagenparkbeheerders en andere betrokkenen bij de voorbereiding van een overgang naar een elektrisch wagenpark.

Toetsen praktische haalbaarheid op basis van rijprofiel

Om de praktische haalbaarheid te toetsen is inzicht het rijprofiel van de bestaande vloot gewenst. De gemiddelde ritafstand in Nederland is 37 km. De gemiddelde actieradius van elektrische auto's en bestelbussen is 312 km. Als alternatief kan de auto tussendoor geladen worden. Afhankelijk van de dagelijkse rijafstand en het rijprofiel is er wel of geen bovengemiddelde actieradius nodig. De laadtijd en -snelheid zijn afhankelijk van de laadcapaciteit van de accu, het laadvermogen van de auto en het type laadpaal. Van belang is hierbij ook de benodigde laadinfrastructuur te betrekken.

Toetsen financiële haalbaarheid op basis van TCO

Als basis voor een transitieplan wordt de TCO van het bestaande wagenpark vergeleken met de TCO van vergelijkbare elektrische modellen. Afhankelijk van het type wagenpark is een positieve TCO bij overgang nu al mogelijk. In de TCO-tool voor dienstvoertuigen kunt u om inzicht te krijgen in de verschillende TCO’s een vergelijking maken tussen bijvoorbeeld 3 fossiel aangedreven voertuigen en 3 elektrisch aangedreven voertuigen. Indien het wagenpark ook uit grotere bestelbussen en speciale voertuigen bestaat is een positieve TCO minder waarschijnlijk. Dit brengt nog relatief veel kosten mee. Mede daarom is het van belang om het wagenpark integraal te analyseren en op basis hiervan een haalbaar ingroeiplan te bepalen.

Zero emissie doelgroepenvervoer

Ook voor zero emissie doelgroepenvervoer is het van belang om eerst de mogelijkheden te onderzoeken en de financiële en praktische haalbaarheid van zero emissie alternatieven in kaart te brengen. U kunt hiervoor gebruik maken van de TCO-tool voor doelgroepenvervoer. Ook is een processchema voor aanbestedende diensten opgesteld. Het doel van het processchema is om meer inzicht te geven in de mogelijkheden voor verduurzaming in het doelgroepenvervoer. Ook maakt het schema inzichtelijk welke rollen de verschillende stakeholders hierin kunnen spelen en hoe bepaalde hulpmiddelen ingezet kunnen worden, zoals bijvoorbeeld de TCO-tool.

ZE-zones

Vanaf 1 januari 2025 hebben 30 gemeenten een Zero Emissie zone. In deze ZE-zones moet elke bestel- en vrachtauto uitstootvrij zijn. Voor een aantal voertuigcategorieën is tot 2030 een overgangsregeling. Ook geldt voor sommige voertuigcategorieën een vrijstelling. Met de ZE-scan kunt u precies zien wat dit voor het wagenpark betekent. 

Verken de markt

De markt voor emissieloos transport is dynamisch en volop in ontwikkeling. Voor een aanbesteding is een helder beeld van de meest recente ontwikkelingen benodigd en daarom is het uitvoeren van een marktconsultatie aan te bevelen. Kennis van de markt kan van belang zijn voor het bepalen in welke mate het aantal vervoersbewegingen terug gebracht kunnen worden en om te weten welke schone voertuigen er beschikbaar zijn. Binnen alle relevante autosegmenten zijn verschillende elektrische modellen beschikbaar. Een overzicht van de verschillende modellen is onder meer te vinden in de TCO-tool.

Eis zero emissie en gun op duurzaamheid

Het ligt voor de hand om zero emissie als eis te stellen voor voertuigcategorieën waar dit haalbaar blijkt (ook bij dienstverlening). Dit betreft vaak de auto’s en kleinere bestelbussen. Voor de voertuigcategorieën waar zero emissie nog niet haalbaar is kan een ingroeimodel worden uitgevraagd. Dit betekent dat er gefaseerd overgegaan wordt naar EV. Het is goed mogelijk om de invulling van het ingroeimodel geheel aan de marktpartij te laten, waarbij punten worden toegekend afhankelijk van de graduele aantallen in overgang en het jaar. Om de markt de kans te geven in te zetten op zero emissie kent u voldoende gewicht toe aan een dergelijk gunningscriterium.

Regeling schone voertuigen

Per 2 augustus 2021 geldt voor aanbestedende diensten de nationale Regeling bevordering schone wegvoertuigen. Met deze Regeling is de Europese Clean Vehicles Directive (CVD) in Nederland geimplementeerd. Doel van de richtlijn is om de markt voor schone en energie-efficiënte voertuigen door middel van publieke inkoop te bevorderen. 

Betrek MVI-criteria

De landelijke criteria voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) zijn beschikbaar via de MVI-criteriatool. Dit is een hulpmiddel voor overheden die MVI-beleid en ambities concreet willen maken. Met behulp van de tool kunt u voor het cluster Transport en vervoer criteria verzamelen voor diverse MVI-thema’s en op 3 ambitieniveaus.

Voor Transport en vervoer zijn criteria opgesteld voor de productgroepen:

• Buitenlandse dienstreizen
• Contractvervoer
• Dienstauto’s
• Transportdiensten

Voor de productgroepen contractvervoer, dienstauto’s, postdiensten en verhuisdiensten is er een tabel opgesteld die de koppeling tussen het beleid en de MVI criteria weergeeft. De tabel geeft inzicht in hoeverre verschillende criteria bijdragen aan de beleidsdoelstellingen en -ambities.

Inkoopcategorie Rijk

De Rijksoverheid heeft meerdere inkoopcategorieën voor de inkoop van goederen en diensten met betrekking tot mobiliteit:

• Categorie Logistiek
  De categorie Logistiek regelt de inkoop van logistieke diensten, zoals (internationale) post- en pakketdiensten, (internationale) koeriersdiensten en verhuisdiensten. Ook is een categorieplan Logistiek opgesteld. 
• Categorie Vervoer en Verblijf
  De categorie Vervoer en Verblijf regelt de inkoop van binnenlandse reizen met het openbaar vervoer (ov), inclusief aanvullende faciliteiten. Ook is een categorieplan Vervoer en Verblijf opgesteld. 
• Categorie Civiele Dienstauto’s en Extern Wagenpark Beheer
  De categorie Civiele Dienstauto’s en Extern Wagenpark Beheer (EWB) regelt de inkoop van civiele dienstauto’s, het beheren van deze dienstauto’s door een externe wagenpark beheerder en het in- en opbouwen van dienstauto’s. Het categorieplan wordt in 2024 verwacht.

In een categorieplan staat de actuele stand van zaken en koers voor de komende jaren. Deze koers is hoe het Rijk doelen op het gebied van duurzaamheid (Sustainable Development Goals ) wil bereiken. Door als opdrachtgever in te kopen met impact.