Over diversiteit en inclusie

Op deze pagina:
Waarom divers en inclusief inkopen? 
Kansen in de aanbesteding 
Diversiteit en inclusie als organisatievraagstuk 
Regelgeving en afspraken

Waarom divers en inclusief inkopen?

Door divers en inclusief in te kopen, kunt u het beste uit de markt halen. Samenwerking met diverse mensen levert innovatie en betere producten en diensten op. In diverse teams – die de ruimte krijgen om vanuit verschillende perspectieven en ervaringen te kunnen denken en handelen – verbeteren zaken als besluitvorming, betrokkenheid, aanpassingsvermogen en creativiteit.

Bij maatschappelijke vraagstukken is het belangrijk om te weten wat er speelt in de samenleving. Producten en diensten sluiten zo beter aan bij de verschillende behoeften in de maatschappij.

Om diverse mensen binnen de organisatie te faciliteren kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn. Denk aan toegankelijkheid van communicatie, openbare ruimtes en (werkplek)aanpassingen. Daarnaast maakt een groter netwerk het vinden van personeel makkelijker, sneller en goedkoper en vermindert een inclusieve organisatiecultuur de uitstroom van talent.

Kansen in de aanbesteding

Zowel bij leveringen, werken en diensten kunt u rekening houden met diversiteit en inclusie bij (het uitvoeren van) uw opdracht. Denk aan:

• Diversiteit bij communicatie: representatief onderzoek en (beeld)materiaal, voorkomen van stereotypering, laten uitvoeren van opdrachten door mensen met de juiste vaardigheden om aan te sluiten bij de doelgroep. 
• Toegankelijkheid van communicatie: informatie in diverse talen, visuele of auditieve ondersteuning, niet te ingewikkelde (digitale) procedures en bijzonder taalgebruik voor laaggeletterden.
• Toegankelijkheid van bouwwerken, vervoer en algemene voorzieningen: rolstoeltoegankelijk speeltoestel, automatische (draai)deuren, brede (gang)paden, hellingen, (trap)liften en geleidelijnen.
• Inclusieve werkomgeving: genderneutrale uniformen, visuele of auditieve ondersteuning, de aanwezigheid van een tolk, ruimte voor zorgafspraken, flexibel inzetbare (extra) vrije dag voor feestdagen (bijvoorbeeld ruilfeestdag, diversiteitsdag), voldoende opties voor eetwensen van levensbeschouwelijke of medische aard (bijvoorbeeld halal, koosjer, vegan, allergieën), een kolfruimte, stilteruimte, bezinnings- of gebedsruimte en genderneutraal toilet.
• Bijdragen aan sociale veiligheid: een vertrouwenspersoon, een klokkenluidersregeling, en een meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag (zoals discriminatie, seksuele intimidatie en agressie), diversiteitstrainingen, adviestrajecten en verenigingen.
• Divers werven en selecteren: verbreden van wervingskanalen, genderneutraal taalgebruik, het terugbrengen van functieomschrijvingen naar de kern van de werkzaamheden, en maatregelen voor een objectieve werkwijze en beoordeling.

Aanpak Charter Diversiteit

Het Charter Diversiteit (Diversiteit in Bedrijf/SER) is een intentieverklaring voor werkgevers. Door ondertekening committeert een werkgever zich aan zelf opgestelde doelen om diversiteit en inclusie op de werkvloer te bevorderen. De werkgever beschrijft de (specifieke) uitdaging, stelt een Plan van Aanpak op en rapporteert jaarlijks over de voortgang.

Let op: SER Diversiteit in Bedrijf accepteert momenteel geen nieuwe aanmeldingen voor het Charter Diversiteit. Het is nu dus niet mogelijk om de ondertekening van het Charter als bijzondere uitvoeringsvoorwaarde op te nemen in uw aanbesteding. Leveranciers die zich in het kader van lopende opdrachten nog de Charter Diversiteit moeten ondertekenen, kunnen alvast aan de slag met een Plan van Aanpak Charter Diversiteit.

Meer informatie in het generieke inkoopproces, opstellen selectiecriteria.

Diversiteit en inclusie als organisatievraagstuk

Organisatie als geheel

Diversiteit en inclusie gaan over het functioneren van de organisatie als geheel: op de werkvloer, in de beoordeling, communicatie, marketing en organisatiecultuur. Een organisatie kan alleen veranderen als genoeg mensen mee willen doen. Inkoop is een van de instrumenten om uw beleid op diversiteit en inclusie vorm te geven. Personeelszaken en het management spelen een belangrijke rol om te zorgen voor bewustwording, draagvlak en sturing. Zo is het bij een (raam)overeenkomst met diverse fotografen van belang dat de behoeftesteller iemand kiest die het beste bij de opdracht past, en niet iemand waar onbewust de voorkeur naar uit gaat.

Informatie en concrete handvatten over de stappen die uw organisatie kan zetten, vindt u onder meer op het Kennisplatform van Diversiteit in Bedrijf (SER).

Beleid bij overheden

Er is (nog) geen generiek beleid op diversiteit en inclusie. Een nieuwe ISO-norm op dit onderwerp is in ontwikkeling.

De Rijksoverheid voert beleid op diversiteit en inclusie (Strategisch Personeelsbeleid Rijk 2025). De Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk vermeldt per ministerie jaarlijks de in-, door- en uitstroom van rijksambtenaren op dit vlak. Daarnaast hebben alle departementen van de Rijksoverheid het Charter Diversiteit ondertekend.

Met oog op de eigen geloofwaardigheid en voorbeeldrol is het belangrijk dat de overheid doet wat zij van anderen vraagt en verwacht. In het kader van het Nationaal Plan MVI 2021-2025 onderzoeken verschillende ministeries of en hoe het uitvragen van een aanpak als het Charter Diversiteit in aanbestedingen kan worden uitgebreid naar het hele Rijk, medeoverheden en uitvoerende instanties. Bij de toekenning van subsidies in de culturele sector gebruiken overheden nu al de Code Diversiteit en Inclusie.

Regelgeving en afspraken

Grondwet

In Artikel 1 van de Grondwet staat het gelijkheidsbeginsel (gelijke gevallen moeten gelijk behandeld worden) en het discriminatieverbod (discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook niet is toegestaan). Dit is tevens vastgelegd in een aantal Europese richtlijnen en internationale verdragen.

Aanbestedingsrecht

Omdat diversiteit en inclusie binnen inkoop een relatief nieuw onderwerp is, zijn de grenzen binnen het aanbestedingsrecht nog niet duidelijk afgebakend. Op basis van bepalingen uit het Unierecht of nationale recht, collectieve arbeidsovereenkomsten, of bepalingen van internationaal milieu, sociaal en arbeidsrecht (bijvoorbeeld wanneer er sprake is van discriminatie), kunt u tijdens een procedure een ondernemer uitsluiten of afzien van de gunning.  

De regelgeving en jurisprudentie omtrent diversiteit en inclusie is volop in ontwikkeling. Nu al opgedane ervaringen geven een beeld van de ontwikkelingen en helpen bij de vertaalslag naar de aanbestedingspraktijk.

Overige regelgeving en flankerend beleid

Naast de Aanbestedingswet 2012, is ook de volgende regelgeving en flankerend beleid van belang voor het implementeren van diversiteit en inclusie in aanbestedingsprocedures:

• Het woord ‘allochtoon’ mag niet in overheidsdocumenten voorkomen (Motie Karabulut/Marcouch (PDF).
• Uit een vacature moet duidelijk blijken dat alle genders in aanmerking komen voor een functie of baan (Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen).
• Naar verwachting moeten werkgevers vanaf 2022 een schriftelijke werkwijze hebben die gericht is op het voorkomen van discriminatie bij werving en selectie van werknemers. Bij externe inhuur moet de werkgever nagaan of deze verplichting wordt nageleefd (Wetsvoorstel toezicht gelijke kansen bij werving en selectie).
• Werkgevers en werknemers hebben landelijk afgesproken samen banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking (Banenafspraak). Meer informatie over de aanpak en toepassing in aanbestedingen vind u in het dossier Social return.
• Volgens het Besluit digitale toegankelijkheid moeten websites sinds 23 september 2019 en en apps van de overheid sinds 23 juni 2021 toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Er geldt een wettelijke verplichting om bij oplevering een toegankelijkheidsrapport te overleggen. Meer informatie is te vinden op kennisbank.digitoegankelijk.nl.
• De Mededeling van de Commissie over sociaal inkopen biedt een kader voor sociale overwegingen bij overheidsbestedingen (C(2021) 3573).
• De Interpretatieve mededeling van de Commissie schetst de mogelijkheden om op basis van het Gemeenschapsrecht sociale aspecten te integreren in overheidsopdrachten (2001/C 333/08).
• Een overzicht van relevante passages uit de Europese Richtlijn 2014/24/EU en de Aanbestedingswet 2012 over sociale- en arbeidsrechtelijke eisen, aspecten of regelingen.