Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten

IIO in het kort

Onderwerp: Verordening Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten 
Waarom: Verbeteren toegang Europese ondernemingen tot aanbestedingen in derde landen
Wanneer: Bij opdrachten met een geraamde opdrachtwaarde hoger dan of gelijk aan de drempelwaarde van het IIO (concessies en werken: 15 miljoen euro, leveringen en diensten: 5 miljoen euro)
Start: 29 augustus 2022
Toelichting: Handreiking Toepassing IIO en Verordening buitenlandse subsidies (wordt in tekst regelmatig naar verwezen)

Op deze pagina:
Doel IIO 
Melding en onderzoek
Reikwijdte IIO
Scope IIO-maatregelen
Soorten IIO-maatregelen
Vaststellen oorsprong ondernemer
Onderaanneming
Uitgezonderde landen
Uitgezonderde opdrachten
Gevolgen voor aanbestedende diensten
Gevolgen voor ondernemingen

Doel IIO

De Europese markt voor overheidsopdrachten staat in beginsel open voor inschrijvers uit derde landen. Andersom is dit niet altijd het geval. Het gebeurt soms dat derde landen de markttoegang van Europese ondernemingen die willen deelnemen aan aanbestedingen in deze derde landen beperken (restricties). De Europese Commissie (hierna: Commissie) kan hierop het IIO inzetten. 

Derde landen zijn alle landen die geen EU-lidstaat zijn, geen lid zijn van de Government Procurement Agreement (GPA) of geen handelsakkoord hebben met de EU.

Melding en onderzoek 

Als Europese ondernemingen in derde landen te maken krijgen met restricties dan kan dit worden gemeld bij de Europese Commissie. Hierna:

• kan de Commissie besluiten een onderzoek in te stellen. De duur van deze onderzoeksfase is maximaal 9 maanden en kan één keer worden verlengd met 5 maanden.
• gaat de Commissie in gesprek met het betreffende derde land over het opheffen van deze restricties. 
• kan de Commissie wanneer dit gesprek niet tot een oplossing leidt, maatregelen opleggen die de markttoegang van ondernemingen uit het betreffende land tot de Europese markt van overheidsopdrachten beperken. Dit gebeurt via een uitvoeringsverordening. 
• kan de Commissie de maatregelen intrekken of schorsen, zodra een derde land de eigen restricties opheft.

De Commissie kan op eigen initiatief of na ontvangst van een gemotiveerde klacht een onderzoek instellen. Een klacht kan worden ingediend via een online klachtenformulier. De start van het onderzoek wordt via het Publicatieblad van de Europese Unie bekend gemaakt. Via de tool Acces2Markets kunnen aanbestedende diensten en ondernemingen controleren of een IIO maatregel van kracht is. 

Reikwijdte IIO 

Onder de reikwijdte van het IIO vallen opdrachten met een geraamde opdrachtwaarde hoger dan of gelijk aan de drempelwaarde van het IIO. Dit zijn: 

• werken en concessies met een geraamde waarde van tenminste 15 miljoen euro excl. BTW 
• leveringen en diensten met een geraamde waarde van tenminste 5 miljoen euro excl. BTW. 

Valt de opdracht onder de IIO, dan gaat je als aanbestedende dienst na of er maatregelen uit het IIO zijn getroffen die van invloed kunnen zijn op uw aanbesteding. De Commissie kan per IIO-maatregel een hogere drempel vaststellen. De handreiking licht toe op welke wijze de drempelwaarden van toepassing zijn op raamovereenkomsten en het dynamisch aankoopsysteem.

Scope IIO-maatregelen

Een maatregel kan van toepassing zijn:

• op een derde land in zijn geheel
• enkel op specifieke sectoren of categorieën van goederen, diensten (CPV-codes) en/of concessies.

Ook zijn er regels over het in onderaanneming uitbesteden aan ondernemers uit een derde land waar een IIO-maatregel tegen geldt. Aangekondigde IIO-maatregelen gelden voor nieuwe opdrachten die worden aangekondigd na de inwerkingtreding van deze maatregel.

Soorten IIO-maatregelen

De Commissie kan 2 soorten maatregelen opleggen:

• een scoreaanpassing voor inschrijvingen die zijn ingediend door ondernemers afkomstig uit het derde land,
• verplichte uitsluiting van inschrijvingen van ondernemers afkomstig uit het derde land.

Een scoreaanpassingsmaatregel kan betekenen dat je een fictieve scoreopslag oplegt op inschrijvingen uit het derde land. Een (fictieve) verhoging van de inschrijfprijs waarvoor het bedrijf de dienst of het product aanbiedt maakt dat de inschrijver minder punten krijgt voor het prijscriterium. Dit verkleint de kans tot het winnen van de aanbesteding. De handreiking licht toe op welke wijze omgegaan moet worden met de evaluatie van dergelijke inschrijvingen, inclusief rekenvoorbeelden. 

Vaststellen oorsprong ondernemer

Bij aanbestedingen die onder de IIO-verordening vallen stel je vast uit welk land de inschrijvers afkomstig zijn. Als een inschrijver afkomstig is uit een derde land waar een IIO-maatregel tegen geldt, dan voer je de IIO-maatregel (scoreaanpassing of uitsluiting) uit. De handreiking licht toe welke regels gelden bij combinatievorming en voor inschrijvers die onderdeel vormen van een groepsentiteit. 

Land van oorsprong bepalen

Het land van oorsprong is voor:

• natuurlijke personen: het land waarvan de persoon onderdaan is of waar die persoon een permanent verblijfsrecht heeft. 
• rechtspersonen: het land van oprichting of waar de rechtspersoon is georganiseerd en waar de rechtspersoon substantiële zakelijke activiteiten verricht. 

Als een rechtspersoon geen substantiële zakelijke activiteiten verricht in het land waar deze is opgericht of georganiseerd, dan kijk je naar de oorsprong van de natuurlijke persoon of personen die een overheersende invloed op de betrokken rechtspersoon hebben. De handreiking licht toe wanneer sprake is van een overheersende invloed.

Wanneer een inschrijver de vaststelling van zijn oorsprong onmogelijk maakt door zonder redelijke uitleg de gevraagde informatie niet te geven, sluit je die inschrijver uit van deelname aan de aanbestedingsprocedure.

Onderaanneming

De IIO-verordening legt ook verplichtingen op aan de winnende inschrijver tijdens de uitvoering van de opdracht. Het is niet toegestaan om meer dan 50% van de totale waarde van de opdracht of 50% van de levering van goederen uit te besteden aan ondernemers afkomstig uit derde landen waarvoor een IIO-maatregel geldt. Aanbestedende diensten moeten dit controleren door uiterlijk bij voltooiing van de opdracht bewijs op te vragen bij de winnende inschrijver. Als de regels over onderaanneming niet worden nageleefd, is de aanbestedende dienst verplicht om een evenredige boete op te leggen. Deze boete varieert tussen 10% en 30% van de totale waarde van de opdracht.

Uitgezonderde landen

Sommige landen zijn in beginsel uitgezonderd van het IIO. Dit betreffen de minst ontwikkelde landen. Een overzicht van deze landen is opgenomen in bijlage IV van Verordening nr. 978/2012. De Europese Commissie opent geen onderzoek naar deze landen, behalve als er bewijs is dat een IIO-maatregel (opgelegd aan een ander land) met medewerking dit land wordt ontweken.

Uitgezonderde opdrachten 

Je kunt als aanbestedende dienst besluiten om een IIO-maatregel niet toe te passen in een aanbestedingsprocedure als:

• alleen inschrijvingen zijn ontvangen van ondernemingen die van oorsprong uit een derde land komen waarvoor een IIO-maatregel geldt,
• het besluit om een IIO-maatregel niet toe te passen is gerechtvaardigd op basis van dwingende redenen van algemeen belang, zoals volksgezondheid of de bescherming van het milieu.

Maak je gebruik van deze uitzonderingen, dan moet je dit uiterlijk 30 dagen na de gunning van de opdracht melden aan de Commissie. De handreiking geeft meer informatie over hoe deze melding moet worden gedaan.

Gevolgen voor aanbestedende diensten

Voor aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven geldt het volgende:

• In de aanbestedingsdocumenten verwijs je naar de IIO-verordening, de verplichtingen van de opdrachtnemer tijdens de uitvoering van de opdracht en de relevante IIO-maatregelen.
• Bij inschrijving controleer je de oorsprong van de inschrijvers.
• Als inschrijvers zonder redelijke uitleg geen informatie verschaffen over hun oorsprong, dan sluit je de inschrijver uit.
• Als een inschrijving afkomstig is van een inschrijver die afkomstig is uit een land met een IIO-maatregel dan pas je de maatregel toe.
• Uiterlijk bij voltooiing van de opdracht vraag je de opdrachtnemer om bewijs dat aan de regels voor onderaanneming en goederen uit derde landen met een IIO-maatregel is voldaan.
• Als de opdrachtnemer handelt in strijd met deze verplichtingen dan bepaal je wat een evenredige boete is (tussen de 10-30% van de totale waarde van de opdracht) en leg je de boete op.
• Als je gebruik maakt van een uitzondering en een IIO-maatregel niet toepast dan meld je dit uiterlijk 30 dagen na gunning van de opdracht bij de Commissie.

Gevolgen voor ondernemingen

Voor ondernemingen geldt het volgende:

• Let op bij het vormen van combinaties en samenwerkingsverbanden of een onderneming afkomstig is uit een derde land met een IIO-maatregel en wat de gevolgen hiervan zijn.
• Tijdens de aanbestedingsprocedure zal de aanbestedende dienst navraag doen naar de oorsprong van alle inschrijvers en mogelijk bewijs opvragen. Niet (tijdig) aanleveren van het bewijs kan leiden tot uitsluiting.
• Tijdens de uitvoering van de opdracht gelden regels voor onderaanneming en het gebruik van goederen uit derde landen met een IIO-maatregel.
• Uiterlijk bij voltooiing van de opdracht vraagt de aanbestedende dienst bewijs op dat aan de regels voor onderaanneming en goederen uit landen met een IIO-maatregel is voldaan.
• Als niet is voldaan aan de verplichtingen voor onderaanneming en goederen uit landen met een IIO-maatregel dan kan een boete van 10-30% van de opdrachtwaarde worden opgelegd.