Fase 3: Uitvoeren inkoopopdracht met social return

Tijdens de uitvoeringsfase zijn verschillende partijen betrokken en controleer je de gemaakte afspraken. Lees meer hierover op de pagina Borging van social return in de organisatie. 

Maak de invulling concreet

De kern van social return is het creëren van kansen op het gebied van werk en participatie voor kandidaten uit de doelgroep. Social return krijgt meerwaarde wanneer kandidaten uit de doelgroep duurzaam aan het werk zijn. In de praktijk blijkt echter dat dit niet in alle gevallen haalbaar is. Opdrachtgever en opdrachtnemer kiezen er daarom soms voor om alternatieve invullingsmogelijkheden af te stemmen. Kenmerkend van een alternatieve invulling is dat er meer mogelijkheden zijn om de social return verplichting in te vullen, ook voor bijvoorbeeld het mkb. 

Overheden nemen bijvoorbeeld de volgende extra mogelijkheden op in hun inkoopbeleid: 

• Arbeidsontwikkeling
  Opdrachtnemers kunnen investeringen doen die helpen bij de ontwikkeling van met name mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Onder arbeidsontwikkeling valt de om-, her- en bijscholing van kandidaten met als doel de arbeidsmarktpositie van deze werknemers te versterken. Arbeidsontwikkeling vindt altijd plaats in combinatie met werk. Het kan worden ingevuld door bijvoorbeeld training en scholing. 
• Sociaal inkopen
  Veel aanbestedende diensten bieden opdrachtnemers de mogelijkheid hun social return verplichting in te vullen door hen zelf in te laten kopen bij sociale werkplaatsen of sociale ondernemingen. Bij deze ondernemingen werken vaak mensen met een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt. Door in te kopen bij sociaal ondernemers gericht op arbeidsparticipatie geeft de opdrachtnemer een impuls aan sociaal ondernemen en stimuleert zo (in)direct werkgelegenheid voor deze doelgroep. Wat onder de definitie valt van een sociale onderneming, kunnen opdrachtgevers zelf bepalen. Vaak hanteren deze opdrachtgevers eenzelfde definitie als de sociale onderneming zoals in 2.82 Aanbestedingswet 2012 staat omschreven. 
• Maatschappelijke activiteiten
  Sommige overheden bieden opdrachtnemers de mogelijkheid om hun social return verplichting in te vullen door het uitvoeren van maatschappelijke activiteiten. Dit zijn bijvoorbeeld het geven van gastlessen op een middelbare school. 

Lees meer hierover in het praktijkvoorbeeld Opdrachtnemers creatief aan zet bij invulling van social return

Waardeer de inspanning

Om na te gaan of de social return inspanningen van de opdrachtnemer voldoen aan de afspraken, maken gemeenten en (arbeidsmarkt)regio’s gebruik van verschillende manieren om de inspanningen te waarderen. Veelal wordt gebruik gemaakt van de Bouwblokkenmethode, al dan niet in combinatie met de Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO). Ook kan de waardering plaatsvinden op basis van de daadwerkelijke kosten van de inzet (zoals salariskosten, begeleidingskosten) of vaste uurtarieven die op basis van werkelijke ingezette uren geregistreerd worden. 

Bouwblokkenmethode

De bouwblokkenmethode is een methode die helpt bij het vaststellen van de waarde van de social return invulling en bij de monitoring hiervan. Bij deze methode wordt vastgesteld welke financiële waarde een social return inspanning vertegenwoordigt. Geadviseerd wordt deze waarde een afspiegeling te laten zijn van de kosten die de opdrachtnemer maakt bij de inzet van de kandidaat of de activiteiten. Overheden bepalen zelf de hoogte van de waardes, de invulling van de blokken (welke doelgroepen bijvoorbeeld) en eventuele aanvullende voorwaarden. Het bepalen van de waardes van de blokken geeft de mogelijkheid om eventueel te ‘sturen’, en bijvoorbeeld rekening te houden met de arbeidsmarktsituatie en/of de economische situatie. Ook worden er in sommige gevallen bonussen toegevoegd, bijvoorbeeld wanneer een persoon een vast contract krijgt of er een medewerker van boven de 50 jaar wordt aangenomen. 

Voordeel van deze methode is dat de opdrachtnemer zelf een pakket met verschillende social return bouwblokken kan samenstellen die uiteindelijk de waarde van het afgesproken percentage van de opdrachtsom representeert. Dat geeft opdrachtnemer relatief meer vrijheid bij de invulling van social return. Lees meer over dit onderwerp op de pagina's VNG-Handreiking Social return (bladzijde 13) en Visie: social return.

Voorbeelden bouwblokkenmethode

Enkele voorbeelden van spelregels/bouwblokken voor de uitvoering social return zijn: 

• Gemeente Utrecht: Opdrachtnemers creatief aan zet bij invulling van social return
• Gemeente Rotterdam: Social return - de spelregels (pdf)
• Gemeente Utrecht: Social return berekenen (bouwblokken)
• Noord-Nederland: Social return  

Monitor de voortgang en resultaten (en meet de impact)

Contractmanagement op social return is in de praktijk niet altijd even goed belegd. De verantwoordelijkheid voor het toezicht op de uitvoering van de social return afspraken en eventuele monitoring van de sociale impact ligt bij de inkoper, de projectleider van de aanbesteding, contractmanager of social return adviseur (indien aanwezig). Sommige overheden maken voor de monitoring van de social return afspraken gebruik van een digitaal rapportagesysteem. In dit rapportagesysteem wordt de voortgang vastgelegd. Dit maakt de social return activiteiten zichtbaar en biedt opdrachtnemers een manier om te rapporteren. 

In de afgelopen jaren zijn er veel sociale impact instrumenten ontwikkeld die organisaties kunnen gebruiken. Lees meer over dit onderwerp op de pagina Borging van social return in de organisatie.