Veiligheidsbelangen bij aankopen van de Nationale Politie
De Universiteit Utrecht heeft onderzoek gedaan naar een betere bescherming van veiligheidsbelangen bij de aankopen van de Nationale Politie. In het onderzoek worden de factoren uiteengezet die bepalend zijn om de vraag te beantwoorden welke regelgeving – de Aanbestedingswet op Defensie- en Veiligheidsgebied (AwDV) of de Aanbestedingswet 2012 – en welke uitzonderingsgronden van toepassing kunnen zijn op de aankopen van de politie. (februari 2022)
Eén van de redenen voor dit onderzoek was het creëren van een basis voor het ontwikkelen van denkrichtingen om in de toekomst de mogelijkheden van de AwDV en de uitzonderingsgronden optimaal te kunnen benutten.
Veiligheidsrisico’s bij overheidsopdrachten
Zowel in de berichtgeving als bij de overheidsorganisaties zelf lijkt er consensus te bestaan dat we in Nederland minder ‘naïef’ moeten zijn in het gebruik van apparatuur en technologie afkomstig uit landen met andere geopolitieke belangen in de vitale infrastructuur. In 2018 constateerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid dat dergelijke gevoelige overheidsopdrachten veiligheidsrisico’s creëren, zoals de verstoring van de continuïteit van vitale infrastructuur, spionage, weglekken van staatsgeheimen en onwenselijke afhankelijkheid. Op EU niveau zijn er al stappen genomen om afhankelijkheid van andere werelddelen te verminderen en zodoende de eigen ‘strategische autonomie’ te versterken, bijvoorbeeld door het screenen van buitenlandse investeringen.
Misvatting over de Europese aanbestedingsregels
Men vreest dat het fundamentele uitgangspunt van de aanbestedingsregels - dat inschrijvers bij een overheidsaanbesteding gelijk dienen te worden behandeld - aan een meer effectief screeningsbeleid in de weg zit. Het klopt dat in het algemeen inschrijvers enkel op basis van een objectieve en in de wet vastgestelde uitsluitingsgrond kunnen worden uitgesloten. Onvoldoende wordt echter onderkend dat er op EU niveau al in 2009 speciale wetgeving is aangenomen om veiligheidsbelangen binnen aanbestedingsprocedures te waarborgen. Deze wetgeving, in Nederland geïmplementeerd in de Aanbestedingswet op Defensie- en Veiligheidsgebied (AwDV), maakt het uitsluiten van ‘onbetrouwbare’ ondernemers specifiek mogelijk. Maar wat ‘vergeten’ lijkt te zijn is dat mogelijkheden om uitzonderingen te maken op de Europese aanbestedingsregelgeving op grond van een belang van nationale veiligheid al sinds de totstandkoming van het Europees Verdrag in 1957 mogelijk is.
Aanbevelingen
Uit het onderzoek komen enkele aanbevelingen om het inkoopbeleid van de Nationale Politie meer bestendig te maken tegen veiligheidsrisico’s:
- Versterk de mechanismen voor screening van opdrachtnemers
Screening draagt bij aan de daadwerkelijke bescherming van de veiligheidsbelangen. Wanneer er gebruik zou worden gemaakt van de AwDV of een uitzonderingsgrond zonder passende screening dan is het moeilijk - of zelfs onmogelijk - te beargumenteren dat de veiligheidsbelangen beter beschermd worden dan bij toepassing van de reguliere Aanbestedingswet 2012. - Verduidelijk welke regelgeving van toepassing is in welke gevallen
In het huidige inkoopbeleid van de Politie wordt niet gespecificeerd wanneer de ‘reguliere’ Aanbestedingswet 2012 dan wel de AwDV van toepassing is. - Verduidelijk welke regels gelden voor opdrachten onder de drempelwaarden en opdrachten die worden uitgezonderd
Zo wordt er verwezen naar uitgezonderde opdrachten waarop deel 2 van de Aanbestedingswet 2012 niet van toepassing is. Het kan echter zijn dat voor ‘gevoelige opdrachten’ die onder de werkingssfeer van de AwDV vallen ook de uitgangspunten van deel 1 van de Aanbestedingswet niet van toepassing zijn.
De aanbevelingen zijn in het rapport nader uitgewerkt.