Stimuleren innovatie: Verbinden vraag en aanbod

Op deze pagina:
Doel verbinden
Soorten verbinden
Uitwerking in Nederland
Keuzeopties verbinden
Aandachtspunten verbinden
Wisselwerking met andere beleidsmiddelen
Overzicht beleidsmiddelen

Doel verbinden

Ondernemers, waaronder startups en innovatieve MKB'ers, vinden het regelmatig lastig om te schakelen met publieke inkopers. Een manier om vraag en aanbod effectiever bij elkaar te brengen is door hiertussen actiever te handelen, als een innovatiemakelaar. Doel van het verbinden is om het innovatieproces mogelijk te maken en te ondersteunen door ideeën, mensen, organisaties en groepen te verbinden. Om bijvoorbeeld publieke opdrachtgevers onderling met elkaar af te stemmen en samen te werken. Ook het verrichten van financiële of juridische analyses of marktonderzoek zorgt ervoor dat vraag en aanbod beter op elkaar kan aansluiten. De Europese Commissie stimuleert dergelijke makelaarsfuncties (innovation brokerage) en er is een Europese handreiking over verschenen in 2020 (Innovation Public Procurement Broker).

Soorten verbinden

Om marktpotentieel en de vraag bij elkaar te brengen zijn verschillende soorten ondersteuning te bieden:

• Platform: Bieden van een platform voor ondernemers of kennisinstellingen met actuele innovatiebehoefte van publieke opdrachtgevers. Dit kan een publiek of privaat platform zijn.
• Voorbereiden: bieden van ondersteuning bij het scherp krijgen van innovatiebehoeftes, het verkennen van (technologische) kansen, en het uitwerken van de uitvraag.
• Matchmaking: bieden van ondersteuning aan vraag- en/of aanbodkant. Zoals het enthousiasmeren en betrekken van innovatieve ondernemers en kennisinstellingen voor een specifieke behoefte. Net als het ondersteunen van ondernemers bij het identificeren van kansen bij opdrachtgevers. Of het assisteren van overheden in het effectief samenwerken met innovatieve ondernemers.
• Relatiemanagement: het bieden van ondersteuning in de lange termijn samenwerking tussen bedrijven en publieke opdrachtgevers.

De gekozen vorm bepaalt de kosten: een innovatiemakelaar kan vrij goedkoop als een online platform de inzet is. Zorg er voor dat het platform breed bekend is en houd het actueel. Voor een sterker effect kan ook operationele ondersteuning bij een innovatieproces worden geboden (zoals in Oostenrijk). In dat geval is er extra mankracht nodig, of het is te realiseren door een uitvoerende commerciële partij. Door een platform te combineren met ondersteuning, kunt u de doelgroep praktische vaardigheden aanleren. Zodat inkopers en ondernemers leren hun vraag of aanbod beter te formuleren, evenals het omgaan met innovatierisico’s. Zo leert u betrokken partijen hoe zelfstandig een succesvol innovatiegericht inkoopproces te doorlopen is.

Voorbeeld Oostenrijk verbindt met platform en ondersteuning

Oostenrijk koppelt publieke opdrachtgevers aan innovatieve ondernemers via het IÖB Innovationsplattform. IÖB is de Oostenrijkse organisatie voor ondersteuning van innovatiegericht inkopen. Dit is een voorbeeld van een online ‘marktplaats’ dat actief ondersteunt: zowel bij het communiceren van uitdagingen alsook met fysieke bijeenkomsten voor het vinden van een match. Uniek aan dit platform (in vergelijking met andere landen) is dat de focus ligt op ondernemers én overheden. Zo biedt IÖB bijvoorbeeld ondersteuning in het matchingsproces via een ‘innovatiedialoog’. Aan een ‘innovatiedialoog’ nemen 4 à 6 bedrijven deel. Bij 50% van de dialogen maakt IÖB een match tussen vraag en aanbod. Het platform is gratis beschikbaar voor bedrijven, die hier zowel opdrachten als samenwerkingspartners kunnen vinden.

Uitwerking in Nederland (2021)

Nederland kent verschillende platformen die te beschouwen zijn als een vorm van innovatiemakelaar. Zo staan sommige overheidsopdrachten (innovatie uitdagingen) op platforms als StartHubs en Startup in Residence. Verder dienen overheden al hun aankondigingen te publiceren op TenderNed. Dat platform bestaat uit aankondigingen van aanbestedende diensten en een applicatie waarmee aanbestedingen volledig digitaal kunnen verlopen.

Deze platforms worden op verschillende manieren beheerd. TenderNed is onderdeel van de Rijksoverheid, terwijl StartHubs een privaat platform is. Ook Startup in Residence maakt gebruik van de diensten van StartHubs. StartHubs biedt naast een platform ook ondersteuning bij het enthousiasmeren van bedrijven zich in te schrijven en het stimuleren van open innovatie.

Daarnaast heeft de gemeente Amsterdam het platform Innovatiepartners ontwikkeld om innovatieve ondernemers te verbinden aan aanbestedingen.

Keuzeopties vraag en aanbod

Wilt u als bestuurder, beleidsmaker, of leidinggevende gaan inzetten op het verbinden van innovatiebehoefte en marktpotentieel? Voor een gerichte aanpak maakt u vooraf keuzes over een aantal aspecten:

• Activiteiten: De basisfunctie van een innovatiemakelaar is het samenbrengen van vraag en aanbod. Dat kan door gebruik te maken van een platform. Door aanvullende activiteiten is meer effect te realiseren. Zoals het bieden van begeleiding aan ondernemers en opdrachtgevers bij het formuleren van hun vraag of aanbod. Neem niet volledig het innovatieproces uit handen van de opdrachtgever. Anders leren opdrachtgevers niet de vaardigheden en bestaat het risico dat er beperkt draagvlak is voor de innovatie bij de opdrachtgevers intern.
• Beheer: Het beheer van de het platform kan zowel privaat als publiek. Het is onwenselijk dat er te veel verschillende platformen naast elkaar bestaan. Dit maakt het moeilijk om elkaar te vinden. Het verdient daarom de voorkeur om te kiezen voor een bestaand, goed bezocht platform en ervoor te zorgen dat deze actueel blijft.
• Focus: Het perspectief om vraag en aanbod te verbinden kan op verschillende niveaus: nationaal, regionaal, sectoraal of per doelgroep (startende ondernemers, bepaalde technologie). Afhankelijk van de grootte van het werkveld is de ondersteuning van een innovatiemakelaar te standaardiseren (nationaal) of te specificeren (gemeenteniveau). Analyseer daarnaast welke doelgroep er behoefte heeft aan ondersteuning (opdrachtgevers, ondernemers, of beiden). Besluit ook waarop te focussen: enkel publieke uitdagingen, of is er ook ruimte voor private vraagstukken.
• Afscherming: Het is voor ondernemers en kennisinstellingen niet aantrekkelijk om vroeg in het ontwikkelproces gevoelige informatie online te publiceren. Dit geldt met name op het moment dat zij intellectuele eigendomsrechten (nog) niet kunnen beschermen. Leg daarom vast op welke manier hiermee om wordt gegaan.

Aandachtspunten verbinden

Naast de keuzes hierboven, zijn er ook een aantal punten die aandacht nodig hebben als u innovatiebehoefte en marktpotentieel wilt verbinden:

• Het voorzien in een innovatiemakelaar biedt op zichzelf weinig stimulans en richting aan innovatiegericht inkopen. Het is vooral een concrete vorm van operationele ondersteuning, die meer effect heeft in combinatie met de andere beleidsmiddelen.
• Bij een innovatiemakelaar staat het verbinden van opdrachtgever, ondernemers en kennisinstellingen centraal. Een makelaar kan ook de verbinding tussen opdrachtgevers onderling faciliteren. Daarnaast kan een innovatiemakelaar een rol spelen in het overdragen van technologie van kennisinstellingen/universiteiten naar de markt (technology transfer). Zoals door ondersteuning bij het oprichten van nieuwe bedrijven of op zoek te gaan naar investeerders en ondernemers die er potentie in zien.
• Zorg er voor dat de activiteiten breed bekend zijn en transparant verlopen. Houd aandacht voor de aanbestedingsbeginselen. Een innovatiemakelaar heeft die kennis nodig tijdens de werkzaamheden. Houd daarnaast rekening met belangen van ondernemingen onderling en hun intellectueel eigendom.

Wisselwerking met andere beleidsmiddelen

Voor een optimale benutting is er een goede verbinding tussen de verschillende beleidsmiddelen die innovatiegericht inkopen stimuleren. Actief assisteren tussen vraag en aanbod is nauw gerelateerd aan het aanbieden van voorlichting, ondersteuning en netwerkvorming. Het verschil zit echter in de fase waarin de ondersteuning is geboden: het aanbieden van voorlichting en netwerken zorgt voor een kennisbasis en expertise bij opdrachtgevers. Terwijl het helpen bij vraag en aanbod koppelen zich meer richt op de operationele inkoop.

Een innovatiemakelaar heeft een versterkend effect wanneer er een duidelijk doel is, zoals met behulp van een innovatieagenda. Daarnaast zorgen andere stimulerende prikkels er ook voor dat innovatiebehoefte en marktpotentieel elkaar sneller opzoeken, zoals door financiering aan te bieden of streefcijfers vast te leggen.

Overzicht beleidsmiddelen

Voorlichting, ondersteuning en netwerk
Opstellen innovatieagenda’s
Aanbieden financiering
Vastleggen streefcijfers
Stimuleren innovatievriendelijk gedrag en cultuur
Verbinden innovatiebehoefte en marktpotentieel

De pagina's over de diverse beleidsmiddelen om innovatiegericht inkopen te stimuleren vormen een uitwerking van het rapport Inventarisatie beleidsinterventies innovatiegericht inkopen.