Praktijkvoorbeeld circulair bouwen sporthal de Drait
In Drachten is een mooi voorbeeld te vinden van circulair bouwen in combinatie met de vergroening van een bestaande woonwijk. Spinner Ben Kruseman sprak met de meest betrokken partijen over de totstandkoming van deze nieuwe sporthal. (Cirkelstad, maart 2023)
Aanleiding voor nieuwbouw
De locatie waar de sporthal midden jaren 70 werd gebouwd lag destijds naast een eenvoudig winkelcentrum, wat in 2004 is vervangen door een modernere versie, gecombineerd met een lagere school, een kinderopvang en appartementen. De oude hal sloot niet goed aan op voorzieningencluster binnen de omringende wijken en voldeed niet meer aan de actuele eisen van de sportkoepels. De klimaat installaties waren sterk verouderd en gebruikten enorm veel kostbare energie.
De gemeenteraad van Smallingerland heeft in het beleidsplan 2017-2020 middelen gereserveerd voor nieuwbouw van de sporthal. Behalve dat het complex was verouderd en energetisch duur in gebruik was, ontstond ook de vraag hoe het kon worden ingepast in de plannen om het winkelcentrum een upgrade te geven. Na onderzoek bleek dit plan niet haalbaar. Daarom heeft het college van burgemeester en wethouders medio 2019 besloten om de sporthal te vervangen voor een nieuwe sporthal, op dezelfde locatie.
Uit de gesprekken kwamen 3 mogelijke opties voort;
- Grootschalige renovatie.
- Het horeca gedeelte en de kleedkamers handhaven en alleen de sporthal vervangen.
- Complete nieuwbouw.
Omdat de installaties niet meer voldeden, het energielabel erg laag was en de sporthal niet meer voldeed aan de huidige eisen, is voor de meest ingrijpende optie nieuwbouw gekozen. Renovatie geeft een verlenging van circa 20-25 jaar. Nieuwbouw het dubbele, waardoor die investering ook gedurende een langere periode afgeschreven kan worden.
Hoe is de uitvraag tot stand gekomen?
Er is besloten om via een design en build opdracht aan te besteden. Het ontwerpen en uitvoeren komt dan bij één partij te liggen waarmee een vaste prijsafspraak wordt gemaakt. Bij de aanbesteding was de vervanging van de sporthal de kern van de uitvraag. Daarbij was er een kansendossier waarmee opdrachtgevers door het invullen van de kansen punten konden ontvangen. Die kansenkaart omvatte ook de kansen welke de inschrijvende partij zag om materialen en grondstoffen uit de oude sporthal te benutten. De R-ladder ligt aan de basis van deze benadering. Hoe meer kansen je als inschrijvend consortium kon realiseren, hoe meer punten gescoord konden worden. Er moest ook worden aangetoond waar de verschillende materialen in het ontwerp toegepast konden worden, noem het een soort materialenpaspoort. De kwaliteit van het ontwerp was natuurlijk ook een belangrijk onderdeel van de beoordeling. Al met al een hele lijst van zaken waar input voor werd gevraagd door Smallingerland en waar op werd beoordeeld.
De procedure rondom de uitvraag bestond uit 2 fases. Als eerste was er de oproep op TenderNed om partijen uit te dagen. Daar hebben zich 5 consortia op aangemeld. Na de voorselectie bleven van die 5 partijen 2 teams over welke zich uiteindelijk ook hebben ingeschreven.
De tweede fase bestond uit de beoordeling van die 2 partijen en daarvan heeft team Wind Design + Build aan het langste eind getrokken.
Het ontwerp
De nieuwe bakstenen gevels zijn een mooi voorbeeld van circulair bouwen, want die bestaan uit KlickBrick van Wienerberger. Er komt geen biobased isolatie in het gebouw, maar er is bewust gekozen voor met PIR gevulde sandwich panelen met een hoge isolatiewaarde. Deze kunnen in de toekomst worden gedemonteerd en elders opnieuw worden toegepast. Ze worden gekoppeld en op de staalconstructie bevestigd met blinde verbindingen waardoor ze bij een renovatie of demontage van de hal als compleet paneel zijn te verwijderen. Sandwichpanelen welk niet opnieuw zijn te gebruiken kunnen sinds kort bij een bedrijf in Duiven worden verwerkt tot secundaire grondstoffen.
De gevels bestaan verder voor een deel uit verduurzaamd FSC hout wat in de loop van de tijd gaat vergrijzen, waardoor het een natuurlijke uitstraling krijgt. Vanwege de gunstige CO₂ footprint is ook bewust voor houten kozijnen gekozen.
Total Cost of Ownership (TCO)
Wind Design + Build ontwikkelt plannen met een lange termijn visie. Dit komt van pas bij de projecten waar Wind Design + Build ook verantwoordelijk is voor het langjarig onderhoud (maintain). Steeds meer opdrachtgevers onderkennen het nut van de zogenaamde TCO-benadering in de uitvraag. De bewustwording dat de kosten welke met het gebruik en de exploitatie te maken hebben in het ontwerpproces meegenomen dienen te worden neemt sterk toe en zeker ook bij de gemeente Smallingerland. TCO stond daarom als volgt in de uitvraag: “Beschrijf op welke wijze u zorgt dat het ontwerp conform de TCO-benadering wordt uitgewerkt en hierbij de voor Opdrachtgever belangrijke exploitatiekosten binnen budget blijven”. De ruwbouw is afbouw en er is maximaal ingezet op demontabel bouwen op basis van losmaakbare verbindingen.
Inzet van gebruikte materialen en producten
Voor alle betrokken partijen en personen vraagt het een andere manier van samenwerken. In plaats van het ruwe sloopwerk, wordt veel meer tijd gestoken in het demonteren van de diverse gebouwonderdelen. Er wordt niet gewerkt met containers waar alles ruw in wordt afgevoerd, maar de materialen worden keurig opgestapeld op bokken. Netjes demonteren is een grote voorwaarde voor herbruikbare producten en dat vraagt nou eenmaal meer tijd en andere vaardigheden.