Opdrachtnemers creatief aan zet bij invulling van social return

Praktijkvoorbeeld social return gemeente Utrecht

De gemeente Utrecht wil bedrijven meer betrekken bij de uitdagingen van de lokale samenleving. Daarom voerde zij het bouwblokkenmodel in voor social return bij aanbestedingen. Met dit model kunnen opdrachtnemers makkelijk zelf de inhoud van social return samenstellen. Zo organiseerde advocatenkantoor Van Benthem & Keulen een sociale kerstmarkt met producten gemaakt door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Bijzonder

• Het bouwblokkenmodel is transparant en inzichtelijk voor opdrachtnemers.
• Een handig monitoringssysteem helpt de gemeente de social returnwaarde te bepalen en overzicht te houden in de lopende opdrachten.
• Ook organisaties die minder bekend zijn met social return slagen er nu eenvoudig in om hier invulling aan te geven.

Voordelen

• Opdrachtnemers kunnen zelf creatief hun social return invulling bepalen.
• Partijen vinden elkaar makkelijker dankzij speciaal ingerichte platformen.
• Doordat omliggende gemeenten met hetzelfde model werken ontdekken opdrachtnemers social return invullingen ook over de gemeentegrens.

Nadelen

• Opdrachtnemers zijn zich niet altijd direct bewust van de uitgebreide mogelijkheden om social return in te vullen.

De uitdaging: verbinding maken

‘Door social return op te nemen bij aanbestedingen vragen we onze opdrachtnemers een bijdrage te leveren aan het bieden van kansen aan werkzoekenden. Kwétsbare werkzoekenden, om specifiek te zijn.’ Aan het woord is Reny Haagsma, adviseur social return bij gemeente Utrecht. ‘Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van banen, stage- en leerwerkplekken en het bieden van ondersteuning gericht op het ontwikkelen van kennis en vaardigheden. Maar ook door het kopen van producten en diensten die door de social return-doelgroep zijn gemaakt.’ Samen met twee collega’s adviseert Haagsma opdrachtnemers bij hun invulling van social return.

De oplossing is maatwerk

Bij aanbestedingen met een waarde van 100.000 euro of hoger vraagt de gemeente social return uit. ‘Hierbij maken we in Utrecht gebruik van het bouwblokkenmodel’, vertelt Haagsma. ‘Dit model bestaat uit dertien bouwblokken die voornamelijk betrekking hebben op personen uit de doelgroep. Elk bouwblok heeft zijn eigen inspanningswaarde. Deze waarde wordt bepaald door verschillende factoren. Zoals de afstand van de doelgroep tot de arbeidsmarkt en de inspanning die de opdrachtnemer levert om kansen voor hen te creëren. Voor het fulltime in dienst nemen van iemand die onder de Participatiewet valt, zonder vast contract, staat bijvoorbeeld een inspanningswaarde van 40.000 euro. Wordt eenzelfde persoon vast in dienst genomen? Dan mag een opdrachtnemer nog eens 10.000 euro extra inspanningswaarde opvoeren. Het bouwblokkenmodel biedt opdrachtnemers zo een snel overzicht van de mogelijkheden, waarbij direct inzichtelijk is wat het hen oplevert om voor bepaalde opties te kiezen. Ons uitgangspunt is om tot een social return invulling te komen die ook daadwerkelijk aansluit bij de behoefte van opdrachtnemers.’

Heeft een opdrachtnemer voordat zijn opdracht begint al mensen in dienst uit de doelgroep? ‘Dan mag hij deze inzet ook tijdelijk meerekenen voor zijn social return verplichting’, zegt Haagsma. ‘Dat geldt momenteel voor medewerkers uit de social return doelgroep die 12 maanden voor aanvang van de opdracht bij het bedrijf in dienst zijn getreden.’ Het model stimuleert opdrachtnemers niet alleen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen, benadrukt Haagsma. ‘Opdrachtnemers kunnen ook voldoen aan hun social return verplichting door lokale initiatieven of sociale ondernemingen te ondersteunen die deze mensen inzetten. Deze ondersteuning kan bijvoorbeeld bestaan uit kennisdeling met de doelgroep of het sociaal inkopen van producten of diensten. Een mooi voorbeeld hiervan is de Social Impact Market.’

Het resultaat: onverwachte samenwerkingen

De gemeente beschikt over een online applicatie die inzichtelijk maakt wat haar opdrachtnemers doen aan social return – en wat de inspanningswaarde is van die inzet. ‘Daardoor kunnen onze social return adviseurs beter aansturen waar nodig. En sneller, gerichter advies geven’, aldus Haagsma, die tot nog toe erg tevreden is over het model en de toepassingen. ‘Het werkt goed. Maar we blijven natuurlijk kijken naar hoe we het model nóg overzichtelijker en creatiever kunnen maken.’
In het najaar van 2019 komt de gemeente Utrecht met een nieuwe versie van het bouwblokkenmodel. ‘Daarin hebben we onder andere een aantal blokken samengevoegd om het model te vereenvoudigen’, vertelt Haagsma. ‘Ook willen we via social return mogelijk maken dat opdrachtnemers kunnen investeren in de persoonlijke ontwikkeling van de doelgroep. De bedoeling hiervan is dat de doelgroep een sterkere positie krijgt op de arbeidsmarkt en kansrijker wordt op werk.’

Tips en lessons learned voor opdrachtgevers

• ‘Zorg ervoor dat adviseurs voldoende kennis hebben van de arbeidsmarkt waarop de social return doelgroep zich begeeft.’
• ‘Het is aan te raden om adviseurs goed aan te laten sluiten op een netwerk van organisaties die met én voor de doelgroep werken.’
• ‘Ga met opdrachtnemers in gesprek en maak gebruik van hun creativiteit en expertise. Vaak zijn opdrachtnemers al meer met social return bezig dan ze zelf denken.’
• ‘Neem social return duidelijk en goed omschreven op in de aanbestedingsdocumenten zodat het voor inschrijvers helder is wat er van hen wordt verwacht.’

‘Social return blijkt makkelijk in de bedrijfsvoering te passen’

Advocatenkantoor Van Benthem & Keulen

In 2018 won het full-service advocaten- en notarissenbureau Van Benthem & Keulen (VBK) een Europese aanbesteding van de gemeente Utrecht. Directeur Johan Koggink vertelt hoe zijn bureau direct aan de slag ging om invulling te geven aan de uitgevraagde social return: ‘We hadden al een collega met een afstand tot de arbeidsmarkt op de werkvloer. Maar voor deze aanbesteding zochten we ook andere invullingen waartoe het bouwblokkenmodel kansen biedt.’

Hartverwarmend gevoel

VBK ging de samenwerking aan met Reinaerde, een maatschappelijke zorginstelling waar 2.600 mensen met een beperking wonen en werken. Samen organiseerden zij een kerstmarkt in het restaurant van het advocatenkantoor. ‘De inwoners en werknemers van Reinaerde verkochten hier hun eigengemaakte producten. Wij namen de kosten van de kerstmarkt op ons en droegen zo bij aan onze social return verplichting. Maar het échte resultaat is het hartverwarmende gevoel dat we kregen door met deze mensen samen te werken.’

De succesvolle kerstmarkt smaakte naar meer. Koggink: ‘Op onze VBK-dag gaven we al onze werknemers een plant van de kwekerij van Reinaerde. Ook kopen we onze koekjes nu in bij een sociale bakkerij. Je kunt social return heel creatief invullen en het blijkt heel makkelijk te zijn om dit te verwikkelen in de bedrijfsvoering.’

‘Deze social-return-inzet heeft echt iets moois opgeleverd’

Zorginstelling Reinaerde

Bij zorginstelling Reinaerde wonen en werken 2.600 mensen met een beperking. Zij zijn actief op bijvoorbeeld de camping, in de kaarsenmakerij, binnen een van de grote groendiensten of op de hout- en textielafdeling. ‘Een deel van de cliënten die wij begeleiden is inzetbaar voor social return bij andere organisaties’, vertelt Marjan van Lexmond, verantwoordelijk voor relatiegeschenken en kerstpakketten bij Reinaerde. ‘Maar een groot deel van de cliënten is daar niet toe in staat en werken daarom alleen hier, vanuit hun eigen kracht. Door onze producten af te nemen, dragen bedrijven eraan bij dat we die cliënten werk kunnen bieden.’

Totaal nieuw

‘Bij Reinaerde zetten we ons in om onze cliënten te verbinden met elkaar én de buitenwereld’ vervolgt van Lexmond. ‘We doen dit vooral via de verkoop van relatiegeschenken die we maken of de kerstpakketten die we samenstellen. Maar we staan ook open voor andere ideeën. Zoals de kerstmarkt die we met advocatenkantoor VBK organiseerden. Voor ons iets totaal nieuws, maar door goede samenwerking met het advocatenkantoor en onze partners hebben we echt iets moois neergezet.’

Cliënten voorop

Nu de gemeente Utrecht met het bouwblokkenmodel werkt, weten bedrijven steeds beter hoe ze social return kunnen inkopen. Ook Reinaerde merkt dat. Van Lexmond: ‘Steeds meer bedrijven willen verantwoord en sociaal inkopen. Dan komen ze bij ons voor een verantwoord cadeau of kerstpakket.’ De toenemende vraag is soms een uitdaging, bijvoorbeeld als er grote bestellingen zijn. ‘Maar die uitdaging gaan we graag aan. Bijvoorbeeld door samen te werken met andere sociale instellingen.’ Wat niet kan, is cliënten meer of harder laten werken. ‘Zij moeten op hun eigen tempo kunnen functioneren’, zegt Van Lexmond. ‘Wij geven ze daar de ruimte voor. Hun welbevinden staat bij ons op de eerste plaats.’

Meer informatie

Waardering invulling social return - Bouwblokkenmethode