Casus: nieuwbouw sportaccommodaties

Waarom ‘quick fixes’?

De transitie naar circulair en biobased inkopen is ingezet door koplopers, nu is het zaak om het peloton zo snel mogelijk in beweging te krijgen. Om het peloton aan te laten haken moet het voor de keten zo simpel mogelijk worden gemaakt. Daarom zijn we op zoek gegaan naar ‘quick fixes’: oplossingen rondom inkoopvraagstukken die circulair en biobased inkopen in de bouw versnellen. Dit gebeurde aan de hand van drie rondes:

1. Find: Vind de belemmerende eisen, criteria en voorwaarden in de aanbestedings- en contractstukken voor circulair en biobased bouwmaterialen.
2. Fix: Ontwikkel oplossingen voor belemmeringen: schrap, verander of voeg toe?
3. Finish: Uitwisselronde om de belangrijkste conclusies tussen groepen uit te wisselen.

Casus: Nieuwbouw gymzaal

De tweede casus in deze reeks omvat de nieuwbouw van een gymzaal in de gemeente Rotterdam, inclusief de bijbehorende gebouw-gebonden installaties. De opdracht bestaat uit het realiseren van een nieuwe gymzaal, compleet met inrichting en aansluitingen. De gymzaal is voorzien van een ruime berging, twee kleedkamers met wasruimten en ruimte voor docenten. Het gebouw kenmerkt zich door een groot hoofdvolume (de gymzaal zelf) en twee lagere gedeelten. De opdracht is in 2017 meervoudig onderhands aanbesteed en wordt gegund aan de economisch meest voordelige inschrijving.

Voor de Quick fix-sessie zijn de volgende documenten doorgenomen: de inschrijvingsleidraad, Nota van Uitgangspunten en het bestek. Een groep van experts uit de hele keten ging aan de slag om onbedoelde belemmeringen uit deze documenten te ontdekken en aan te passen.

Belangrijkste finds

NvU niet concreet genoeg over duurzaamheid

In de Nota van Uitgangspunten voor de gymzaal zijn de duurzaamheids-uitgangspunten niet duidelijk en samenhangend gedefinieerd. In hoofdstuk 2 ‘Uitgangspunten’ zijn de duurzaamheidsthema’s in aparte paragrafen opgenomen: 2.11 Energie, 2.17 Milieu en klimaat (water) en 2.18 Duurzaamheid.Daarbovenop is de informatie tegenstrijdig. Zo lezen we in paragraaf ‘2.18 Duurzaamheid’ alleen dat  de energievoorziening moet voldoen aan EPC-normen, terwijl in paragraaf ‘2.11 Energie’ wordt beschreven dat de gymzaal aangesloten moet worden op het stadsverwarmingsnet. Onder ‘2.17 Milieu en klimaat (water)’ wordt vervolgens verwezen naar het technische programma van eisen waar aanvullende energiebesparende maatregelen zijn opgenomen die de voorkeur verdienen.

Drie paragrafen verstrekken dus verschillende informatie over energie, op die manier is de informatie diffuus, wat een integrale aanpak in de weg zit. Verder zijn de uitgangspunten niet specifiek genoeg gemaakt en vormen het geen harde eisen. Hierdoor is er bij de uitwerking van de ontwerpdocumenten en bestek te veel ruimte voor eigen interpretatie.

Duurzaamheid niet gedefinieerd in inschrijfleidraad of bestek

In de inschrijfleidraad staat onder het kopje ‘6.1 Duurzaamheid/Milieueisen’: “De inschrijver dient bij zijn inschrijving rekening te houden met de gestelde milieueisen in paragraaf 00.02.15 lid 9 (Gebiedsomstandigheden) van het STABU-bestek met besteknummer 2-062-17.”
Kijken we vervolgens naar het bestek, dan vinden we daar een gekopieerde tekst uit Stabu, waarin alleen de milieueisen tijdens de bouw zijn benoemd: eisen aan mobiele machines, vrachtwagens en hydraulische olie. Dus geen concrete duurzaamheidseisen over materiaalgebruik of bevestigingsmethoden. Onduidelijkheid en onvolledigheid in inschrijfleidraad en bestek leidt tot onvoldoende borging van circulariteit/biobased bij de gunning. Daarnaast bieden CROW en Stabu geen standaard tekstuele modules aan voor circulair/biobased die opdrachtgevers op kunnen nemen in hun bestek.

Geen prikkel voor duurzaamheid

In het algemeen wordt er geen prikkel gegeven om met duurzame, circulaire en/of biobased oplossingen te komen. Er is geen weging op basis van duurzaamheid, laat staan circulair of biobased en er wordt in Programma van Eisen en NvU niet gestuurd op materiaalkeuze of losmaakbaarheid.

Belangrijkste fixes  

Stel een uitgangspuntendocument op als startdocument

Om ervoor te zorgen dat duurzaamheidsuitgangspunten voor ieder project duidelijk zijn, adviseren wij iedere organisatie een uitgangspuntendocument op te stellen. Hierin neem je vastgesteld beleid en/of vastgestelde eisen vanuit de organisatie op. Dit document kan vervolgens bij iedere maatschappelijk vastgoedontwikkeling worden gebruikt als startdocument en voorkomt dat bij de uitwerking van de ontwerpdocumenten en het bestek er teveel rust op eigen interpretatie. Hierbij is het van belang dat dit document structureel wordt geactualiseerd en dat dit wordt belegd bij een specifieke functionaris (rol) om eigenaarschap te borgen.

Definieer ‘Duurzaamheid’ als een integraal thema

Neem in dit uitgangspuntendocument ‘Duurzaamheid’ op als overkoepelend thema met daaronder de integrale thema’s: circulariteit/biobased, klimaatadaptatie, gezondheid, duurzame mobiliteit, natuurinclusiviteit en biodiversiteit. Zo wordt er integraal naar de thema’s gekeken en wordt voorkomen dat de informatie niet volledig is of elkaar tegenspreekt.

Neem MVI-criteria op in leidraad

Om een prikkel op te nemen voor duurzaamheid en circulariteit is het aan te raden om MVI-criteria (Maatschappelijk Verantwoord Inkopen) op te nemen in de leidraad. Maatschappelijk verantwoord inkopen betekent dat u, naast op de prijs van de producten, diensten of werken ook let op de effecten van deze inkoop op milieu en sociale aspecten. Hierin kunnen dus circulaire/duurzame eisen en meetmethodes opgenomen worden. Denk hierbij aan de MPG (voor meer informatie zie: Inkopen met de MPG van PIANOo), Circulariteits Prestatie Gebouwen (CPG, als onderdeel van GPR Gebouw) of de Building Circularity Index (BCI Gebouw van Alba Concepts). Meer informatie over MVI-criteria lees je op de website van PIANOo.  

Finish: Wat ga je morgen anders doen?

De Quick-Fix-sessie werd afgesloten met een terugkoppelronde van de deelnemers. Wat ga je op basis van de lessen van deze sessie anders doen?

Maikell van Rooijen, Tactisch adviseur Gemeente Tilburg

Maikell geeft zijn belangrijkste Finish:

“De inzichten en ervaringen die we opdoen uit voorbeeld cases en de quick-fix sessie helpt ons om specifieker en effectiever te kunnen aanbesteden met als doel producten te realiseren met maatschappelijke waarde.”

 

De Quick-Fix sessie werd georganiseerd door de Buyer Groups van PIANOo.