Top 5 quick fixes inkoop van circulair en biobased bouwmateriaal

De deelnemers gingen aan de slag met 4 casussen: renovatie van corporatiewoningen, kantoorrenovatie, nieuwbouw van een sporthal en renovatie van een basisschool. Daar zijn veel nuttige quick fixes ontstaan. Per casus laten we zien wat er bedacht is en in dit bericht trappen we af met de algemene top 5 meest genoemde en meest impactvolle fixes.

Vraag geen prijs, maar vraag de Total Cost of Ownership (TCO) of Levenscycluskosten (LCC)

Misschien wel een van de meest impactvolle fixes waar nagenoeg iedere werkgroep mee kwam, was om de prijs als gunningscriterium te schrappen. In een circulaire (bouw)economie zou een bouwmateriaal waardevast moeten zijn en zijn de investeringskosten daardoor minder relevant. Circulaire verdienmodellen gaan vaak uit van gebruik in plaats van eigendom, zoals servicemodellen. Je kunt als opdrachtgever marktpartijen vrij laten zelf een passende circulaire aanbieding te doen door, in plaats van de prijs, de TCO of LCC van een bouwwerk te vragen. Oftewel: wat gaat het bouwwerk de opdrachtgever kosten over de gehele levensduur genomen? Zie voor meer info de factsheet Levenscycluskosten als gunningscriterium.

Maak de (duurzame) ambitie concreet in uitgangspunten

Vanuit de sessie kwam ook vaak naar voren dat er wel een duurzame, circulaire of biobased ambitie genoemd wordt door de opdrachtgever, maar dat deze niet terugkomt in de uitgangspunten voor ontwerper en bouwer. Dit kun je eenvoudig oplossen door circulair en/of biobased op te nemen in de Nota van Uitgangspunten (NvU). Een Ambitieweb kan helpen de ambities van een project te prioriteren en concreet te maken. Door circulair en biobased op te nemen in de NvU, kan deze concreet gemaakt worden in bijvoorbeeld Programma van Eisen (PvE), bestek, vraagspecificatie en de aanbieding.

Zet een duurzaamheidsexpert in het projectteam en de beoordelingscommissie

Misschien geen quick-fix, maar wel een veelgehoorde aanbeveling. Geen geschreven fix, maar een fix in de governance van inkooptrajecten: neem een duurzaamheidsexpert mee in de voorbereiding en beoordeling van een aanbesteding. Deelnemers aan de sessie viel het op dat er vaak wel een duurzaamheidsadviseur betrokken wordt, maar dat diens inbreng niet structureel integraal werd meegenomen in de uitvraag, en dat duurzaamheid ook geen onderdeel was van de beoordeling. Deelnemers gaven aan dat dit wel geborgd kan worden door een duurzaamheidsexpert onderdeel te maken van het projectteam en de beoordelingscommissie. Een expert in het projectteam zal zorgen voor een meer integrale benadering van duurzaamheid in de uitvraag. Een expert in de beoordelingscommissie zal kunnen zien of inschrijvingen ook daadwerkelijk duurzaam zijn.

Beloon circulaire inschrijvingen met gunningsvoordeel

Circulair en biobased zijn vaak geen onderdeel van de kwaliteitscriteria bij de gunning van projecten. Er zijn natuurlijk nog veel meer belangrijke zaken die meegewogen moeten worden. Toch leent de Beste Prijs-Kwaliteit Verhouding (BPKV)-systematiek zich hier goed voor. Door een gunningscriterium specifiek op circulair en/of biobased te schrijven, kan een opdrachtgever een hele duidelijke prikkel geven aan marktpartijen om bijvoorbeeld hergebruikte materialen, herbruikbare materialen, biobased materialen en ontwerpoptimalisaties voor te stellen. Laat je hierbij inspireren met de MVI-criteriatool.

Een specifiek voorbeeld van een deelnemer:

“Voeg deze zin toe: ‘Hoe beperkt de inschrijver primair grondstofgebruik door in te zetten op hernieuwbare en secundaire grondstoffen?’ De opdrachtgever kan hierbij een (minimaal) percentage hergebruik opnemen. Waardeer dit door toekenning van punten.”

Timmer het bestek niet dicht. Specificeer functioneel

Niet echt een quick fix, want het vraagt wel echt iets van ontwerpers in de vroege fase van een project om functioneel te specificeren. Het viel deelnemers op dat er in de STABU-systematiek nog nauwelijks circulaire en biobased prikkels zitten voor bouwers. Sterker nog: het wordt door de formuleringen in STABU vaak zelfs heel lastig voor bouwers om duurzamere materiaalkeuzes te maken. Daarom loont het volgens deelnemers om structureel over te stappen op functioneel specificeren: een wijze van beschrijven waaraan een product, dienst of oplossing moet voldoen, zonder dat dit de vrijheid van leveranciers inperkt om met innovatieve ideeën te komen. Wellicht is een haalbare tussenstap om een lijst afwijkingen op STABU te maken, waardoor de grootste niet-circulaire technische specificaties vervangen worden door functionele specificaties. Ook wordt aangegeven dat Stichting Ketenstandaard de STABU moet aanpassen om meer faciliterend te zijn voor duurzaam bouwen.

De Quick-Fix sessie werd georganiseerd door de Buyer Groups van PIANOo.