Implementatie van SEB in baggerwerken

Hiermee laten ze de SEB-bal rollen en voelen opdrachtnemers de noodzaak om het emissieloos materieel, dat nu al beschikbaar is, aan te schaffen. En dat stimuleert fabrikanten van materieel weer om extra te produceren en te innoveren.

In dit artikel maken we gebruik van de inzichten zoals deze beschreven staan in het ontwikkelpad naar klimaatneutrale en circulaire infrastructuurprojecten van het Rijk. Dat deze aanpak ook voor andere waterbeheerders opgaat, blijkt wel uit de praktijkvoorbeelden van de regionale waterbeheerders die in dit artikel aan het woord komen.

Beleidskader SEB-maatregelen

Het Klimaatakkoord, de Nederlandse invulling van het Parijsakkoord, bevat afspraken om tegen 2030 zo veel mogelijk klimaatneutraal en circulair te opereren binnen de Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW), inclusief baggerwerkzaamheden. Dit ondersteunt het beleid voor schone lucht en stikstofoxidereductie. De meeste overheden hebben deze doelen voor klimaatneutrale en circulaire infrastructuur opgenomen in hun beleid. Nationaal zijn transitiepaden ontwikkeld die de overgang naar duurzamer baggeren realistisch in kaart brengen. Het Rijksprogramma Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur (KCI) met de transitiepaden 'Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud' (TPKV) en 'Weg, Dijk en Spoormaterieel' (WDSM) vormt het kader voor deze verduurzaming. Deze paden bieden concrete stappen voor een duurzamere werkwijze in een tempo dat past bij de markt. De Buyer Group Duurzaam Baggeren heeft deze paden gebruikt als basis voor het ontwikkelen van een Marktvisie voor Duurzaam Baggeren (zie kader verderop).

Basis- of ambitieniveau

Elke waterbeheerder heeft de keus hoe het zijn bovenwettelijke verantwoordelijkheid voor de inzet van emissievrij materieel vormgeeft. Om het gesprek daarover te vergemakkelijken en ook voor opdrachtnemers duidelijk te houden, zijn er 2 niveaus gedefinieerd die als ingroeipaden functioneren: het basisniveau en het ambitieniveau. Beide niveaus zijn heel concreet uitgewerkt in de marktvisie Duurzaam Baggeren.

Als opdrachtgever is het belangrijk en nuttig om per project, of als organisatie als geheel, een bewuste keuze hierin te maken. Zo heeft Waterschap Brabantse Delta gekozen voor het basisniveau. “Voor onze baggerwerken volgen we de Marktvisie en Inkoopstrategie Duurzaam Baggeren”, vertelt Patrick Tibboel. “Eerder heeft binnen mijn organisatie een verkenning plaatsgevonden welke type duurzaamheidsmaatregelen het best passen bij welk type werkzaamheden. Dit heeft geresulteerd in generieke ambitiewebben per type project. Deze zijn verwerkt in een handzaam document waarin we als medewerkers o.a. worden gewezen op de kansen voor de inzet van Schoon en Emissieloos materieel. Dat sluit dus mooi aan op de marktvisie.”

Luuk Beelen van Waternet is samen met verschillende collega’s actief in het meenemen van zijn collega’s in de SEB-opgave. Het feit dat het waterschap Amstel Gooi en Vecht voor het basisniveau heeft gekozen en hun andere moederorganisatie, de gemeente Amsterdam, voor het ambitieuze niveau, maakt het er voor hem niet lastiger op.

“Het is eigenlijk heel simpel: binnen de ring A10 geldt het ambitieuze niveau, erbuiten het basisniveau. In de marktvisie Duurzaam Baggeren staan deze niveaus ook al bij elkaar.

Beelen tipt: “Houd het zo simpel mogelijk. De basis is het toepassen van schonere motoren en daar waar het kan elektrische. Binnen Waternet hebben we een standaard presentatie die we gebruiken bij het informeren van alle teams. Dat er veel aandacht voor is, komt mede doordat we CO2 (zowel uitstoot als reductie) als bedrijfs-KPI hanteren. Daardoor is het een vast aandachtspunt in voorstellen voor directie- en bestuur en komt het regelmatig terug in voortgangsgesprekken.”

Dat het voor Beelen en z’n collega’s achter de schermen complexer is, zal natuurlijk geen verrassing zijn. “Mede door de hoge ambitie van de gemeente Amsterdam zijn we druk bezig met zaken als netcongestie en het aanjagen van een laadstrategie. Dat vraagt veel afstemming en het maken van soms lastige maar belangrijke bestuurlijke keuzes.” 

Samen met de markt

Ontwikkelingen zoals klimaatverandering en technologische vooruitgang vereisen nieuwe samenwerkingsvormen en relaties tussen opdrachtgevers en -nemers. De invoering van schoon en emissiearm materieel is daar een voorbeeld van. Het visiedocument 'De waterschapsmarkt van de toekomst – Bouwstenen voor vernieuwing' geeft inzicht in de essentiële elementen en uitgangspunten voor een gezonde samenwerking tussen markt en overheid. Met dit visiedocument in het achterhoofd is bij de ontwikkeling van de marktvisie duurzaam baggeren dan ook ingezet op zowel maximale maatschappelijke waarde als een gezonde bouwsector. Het duurzame groeimodel voor SEB-maatregelen biedt dan ook tevens een rechtvaardig verdienmodel voor alle ketenpartners. In de geest van het visiedocument is de marktvisie dan ook ontwikkeld in samenwerking met partijen zoals de Vereniging van Waterbouwers, MKB Infra, NLingenieurs en wordt ondersteund door Cumela.

De Marktvisie en inkoopstrategie Duurzaam Baggeren biedt waterbeheerders een actueel overzicht van de mogelijkheden voor emissievrij en -arm materieel. De visie verschaft specifieke informatie over hulpmiddelen en tips voor de integratie van SEB-ambities in het aanbestedingsbeleid.

Een beslisboom ondersteunt bij het vooraf identificeren van projecten die geschikt zijn voor emissievrij en -arm materieel, en die waarvoor dit minder geldt. Dit sluit aan bij het transitiepad met een gedeeltelijk nog beperkte beschikbaarheid van zero-emissie materieel, elektriciteit en laadinfrastructuur. De Buyer Group raadt aan dat opdrachtgevers helder communiceren naar opdrachtnemers dat er strengere eisen komen voor emissiereductie bij materieel in de komende jaren.

“Bij Waternet doen we deze communicatie op verschillende manieren. Betrokken projectleiders nemen dit al concreet mee in de gesprekken met opdrachtnemers. Daar krijgen wij weer waardevolle terugkoppeling van. Zelf gaan we ook op pad. We konden meeliften met een regiobijeenkomst met Cumela. Alle informatie die we ophalen gebruiken we om onze aanpak op een realistische manier te blijven ontwikkelen”, laat Beelen weten.

Het voorbeeld van Waternet maakt duidelijk dat het helpt om gezamenlijk met de markt in beeld te brengen, en houden, wat de mogelijkheden zijn. Door hier als opdrachtgever over in gesprek te gaan met aannemers en leveranciers wordt helder of er duurzame varianten bestaan en op welke manier dus winst te behalen valt. Dit kan zowel vóór als ná de aanbesteding plaatsvinden. De ‘beslisboom voor inzet van emissieloos materieel’, de ‘Milieu Kosten Indicator tool’ en de ‘meetlat materieelinzet’ bieden handvatten voor een dergelijk gesprek.

Tips

Tips voor schoner en meer emissieloos baggeren:

• Neem het basisniveau uit de marktvisie over als minimumeis in je aanbestedingsstukken.
• Neem bij langjarige contracten de aanscherping van de eisen in de tijd mee.
• Gebruik tools zoals ‘Milieu Kosten Indicator’ of ‘Meetlat Materieelinzet’ om keuzes voor emissie-arm materieel te stimuleren.
• Zorg voor een duidelijke communicatie richting de marktpartijen wat ze de komende jaren kunnen verwachten ten aanzien van maatregelen gericht op emissie reductie.
• Monitor tijdens de uitvoering van de opdracht de emissies en gebruik deze data voor evaluaties en rapportages.

Leestip

Op de website van de CROW is Leidraad Schoon en Emissieloos Bouwen in de aanbesteding gratis te downloaden. Hierin zijn de afspraken uit het Convenant SEB vertaald in concrete teksten voor contract en aanbesteding.

Borging van SEB én Circulariteit via de aanpak Duurzaam GWW

Schoon en emissieloos baggeren is één van de facetten van Duurzaam Baggeren, maar zo zijn er meer. Door net zoals waterschap Brabantse Delta al in een vroeg traject de Aanpak Duurzaam GWW te hanteren en bijvoorbeeld een Ambitieweb sessie te houden rondom een baggeropgave ontstaat inzicht in alle facetten van duurzaam Baggeren. Zo sta je bijvoorbeeld ook stil bij de circulaire kansen die zich bij het baggerwerk voordoen. Meer weten over de aanpak Duurzaam GWW kijk op duurzaamgww.nl . Ook heeft PIANOo eerder de handreiking Aanpak Duurzaam GWW bij baggerwerken uitgegeven.

Serie van 5 artikelen

Dit artikel is er 1 uit een serie van 5. Hierin staat de uitvoeringspraktijk van diverse waterbeheerders en aanverwante marktpartijen centraal. De andere artikelen zijn:

• Schoon en emissieloos baggeren
• De SEB-kracht van meerjarige baggercontracten
• Contractbeheersing van SEB-maatregelen
• Laadinfra bij baggerwerken (verwacht in oktober 2024)

Dit artikel is tot stand gebracht door de Buyer Group Duurzaam Baggeren en PIANOo. Een Buyer Group is een samenwerking van publieke opdrachtgevers met een gedeelde marktvisie op het verduurzamen van een product of dienst. Zij passen deze ook toe in hun eigen inkooppraktijk. De marktvisie en inkoopstrategie zijn getoetst bij marktpartijen en kennen een breed draagvlak. Met deze aanpak stimuleert de Buyer Group de markt om duurzame oplossingen te ontwikkelen die passen bij een concrete, breed gedragen ambitie. Voor de artikelen is tevens gebruik gemaakt van informatie en ondersteuning vanuit; Cumela, Unie van Waterschappen, CROW, Rijkswaterstaat, Vereniging van Waterbouwers en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.