Tijd voor andere keuzes bij publieke opdrachtgevers
De bouw staat onder druk. De productieopgave is enorm, terwijl het aantal eisen, restricties en randvoorwaarden toeneemt. Circulariteit, stikstof, meer woningen, mobiliteit; de verkiezingsprogramma’s stonden er vol mee. Hoe gaan publieke opdrachtgevers het voor elkaar krijgen? Met ‘oude’ werkwijzen gaan ze het zeker niet redden. Wat dan wel? Meer programmatisch (samen)werken. Bewuster omgaan met verwachte schaarste in menskracht en materiaal en risico’s niet ‘wegcontracteren’, maar ruimte bieden aan onzekerheid. Voorbeelden zijn er, mondjesmaat. Tijd om op te schalen. (Cobouw, 2 mei 2021)
Programmatische aanpak
De eerste optie om complexe grootschalige opgaven aan te pakken is de keuze voor een programmatische in plaats van een projectmatige aanpak. We zien hem in de sector langzaam ontstaan: Bouwstroom en Renovatieversneller bij corporaties, het Amsterdamse Kademuren- en Bruggenprogramma, en het Bruggenprogramma van Rijkswaterstaat en de Provincie Noord Holland. Programma’s die erop gericht zijn gezamenlijk kennis te ontwikkelen, en de sector de kans te geven concepten te ontwikkelen die dan in een ‘treintje’ kunnen worden toegepast. Een heel bruikbare manier van werken voor al die opgaven die veelvuldig voorkomen in de totale publieke vastgoed- en infraportefeuille.
Wat is er voor nodig? De behoefte van een publieke organisatie om individueel eisen te stellen aan een project temperen. Projectoverstijgend samen willen en kunnen werken, vaak over de grenzen van de eigen organisatie heen. En volhouden en accepteren dat het een traject is van vallen en opstaan. En voor het bedrijfsleven? Eigenlijk hetzelfde. Durven investeren, samenwerken, innoveren, ook als er geen harde afnamegaranties liggen, vanuit de zekerheid dat de opgave groot zat is om zeker te zijn van je markt.
Schaarste in de markt
De tweede optie gaat over het onderkennen van en dealen met de toenemende schaarste in de markt. Schaarste aan capaciteit zowel aan publieke zijde, door de grote uitstroom van pensioengerechtigde medewerkers, als aan private zijde waar al sinds jaren de instroom van vaklieden vanuit het onderwijs beperkt is. Schaarste ook in verhouding tot de productieopgave, die door de combinatie van gewenste nieuwbouw, nieuwe aanleg, renovatie en verduurzaming enorm is. Schaarste in mensen, materialen en materieel. Maar we handelen er nog nauwelijks naar.
Meer inzicht is een belangrijk startpunt. Bijvoorbeeld door het uitwisselen van aanbestedingsgegevens en verwachte bouwstromen. Zie bijvoorbeeld de projectenagenda van de Waterschappen. Kies dus de momenten waarop je werk in de markt zet beter en kijk naar bouwmethoden die minder capaciteit vragen. Standaardisatie helpt enorm. En voor de critici: dat kan echt ook met de juiste uitstraling. De woningsector neemt het voortouw met conceptueel bouwen. Dat kan veel breder.
Omgaan met onzekerheid
En een derde element is het anders omgaan met onzekerheid. Daar waar het risicobewustzijn in individuele projecten in de afgelopen 10 jaar zeker gegroeid is, is de acceptatie van onzekerheid op het niveau van de samenwerking tussen opdrachtgevende organisaties en marktpartijen nog steeds mager en bron voor gedoe. Best merkwaardig, omdat we er zeker van kunnen zijn dat we in de toenemende complexiteit van opgaven, met zekerheid onzekerheden zullen tegenkomen.
Vleug alliantie
In plaats van die te ontkennen of ‘weg te contracteren’, is het wellicht mogelijk de onzekerheden een plaats te geven in de afspraken die we met elkaar maken. Een vleug alliantie toevoegen aan onze projecten. Kan dat? En zo ja, hoe doen we dat dan?
Drie nieuwe ontwikkelingen voor onze sector, die overigens ook prima samen kunnen gaan. De PIANOo Vakgroep GWW en Bouw gaat er in ieder geval mee aan de slag, om zo publieke organisaties meer inzicht te bieden in deze vraagstukken, mogelijke aanpakken en randvoorwaarden daarbij. De resultaten komen uiteraard via PIANOo beschikbaar voor de sector.
Auteur: Marleen Hermans, Voorzitter Vakgroep GWW en Bouw PIANOo.
Op 2 mei 2021 is dit artikel gepubliceerd door Cobouw.