Terugblik deelsessie ‘EU wet- en regelgeving’ (PIANOo-congres 2024)

Veel bezoekers kozen voor de deelsessie over nieuwe Europese regels en de impact ervan op de aanbestedingspraktijk. Er komt de aankomende tijd een flinke hoeveelheid nieuwe wet- en regelgeving op ons af. We zijn de vrijblijvendheid van deze regels inmiddels voorbij. De experts Mariska Verseveld (PIANOo), Roger Zee en Julot Vaessen (EZK) deelden waarom de Europese Commissie (EC) zich in toenemende mate laat horen als het gaat om inkopen en aanbesteden en wat dat praktisch gezien betekent voor aanbestedende diensten.

Inkoopmacht inzetten: groen, sociaal én innovatiegericht aanbesteden

Om met de ‘waarom’-vraag te beginnen: maar liefst 14% van het Bruto Nationaal Product van de EU wordt aanbesteed. In de EU is sinds 2014 afgesproken dat met inkoop zoveel mogelijk groen, sociaal en innovatiegericht wordt aanbesteed. Het bleek dat de afspraken omtrent deze vorm van strategisch aanbesteden te vrijblijvend zijn om de doelen te behalen op het gebied van duurzaamheid, sociaal beleid en innovatie (EU Green Deal, Parijs-akkoord, VN Sustainable Development Goals). Daarom wordt er nu gewerkt aan verplichtingen in de vorm van sectorale wet- en regelgeving. De Regeling bevordering schone wegvoertuigen (Rbsw) en de Batterijverordening zijn daar voorbeelden van.

Het onderwerp Geopolitiek leidt door de hectiek in de wereld ook tot nieuwe Europese wetgeving, met grote impact binnen de Nederlandse aanbestedingspraktijk. Overigens staat dit los van het eerder genoemde strategisch aanbesteden. Op het gebied van eerlijke handel heeft Nederland bijvoorbeeld te maken met de Foreign Subsidies Regulation (FSR). Deze regeling moet het mogelijk maken om in te grijpen als er een marktverstoring dreigt vanwege staatssteun uit landen buiten de EU. Staatssteun kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat leveranciers uit deze landen met een lagere prijs kunnen inschrijven op Europese aanbestedingen dan leveranciers binnen de EU.  

Onderzoek naar staatssteun heeft effect

Vaessen lichtte de geopolitieke ontwikkelingen verder toe. De FSR heeft betrekking op grote inkooptrajecten met een waarde 250 miljoen euro of meer. Denk daarbij aan treinmaterieel, windturbines en andere kapitaalgoederen. Vaessen: “Er lopen al diverse onderzoeken door de EU naar oneerlijke staatssteun door zogeheten ‘derde landen’.” Deze onderzoeken hebben effect: in de 3 lopende FSR-onderzoeken naar aanbestedingen, hebben de onderzochte aanbieders zich inmiddels teruggetrokken. Andere wet- en regelgeving heeft onder andere betrekking op het vastleggen van minimale groene inkoopcriteria, anti-dumpingbeleid en het voorkomen van een te hoge afhankelijkheid van leveranciers uit ‘derde landen’.

Vaessen is nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze strategische speerpunten. “Wij hebben heel erg op de uitvoerbaarheid gezeten. We begrijpen het doel, maar we moeten ook waken voor wildgroei.”

Duurzaamheid verder verankerd

Op het gebied van duurzaamheid hebben aanbestedende diensten te maken met een reeks nieuwe richtlijnen en verordeningen. PIANOo-expert Verseveld lichtte er 3 uit die veel impact (gaan) maken: de Regeling bevordering schone wegvoertuigen (Rbsw), de Batterijverordening  en de Europese Anti-ontbossingsverordening.

In de Rbsw zijn de verplichte minimumpercentages voor schone voertuigen per aanbestedende dienst vastgelegd. Door het toepassen van eForms bij aanbestedingen is de inzet van aanbestedende diensten op dit vlak onmiddellijk transparant en controleerbaar te maken. De Batterijverordening is (anders dan een richtlijn) direct van kracht gegaan en geldt voor alle producten waar een batterij in zit - van rekenmachines tot stekkerauto’s. Verseveld adviseerde de deelnemers om snel te inventariseren waar deze verordening van toepassing kan zijn binnen hun organisatie.

De Europese Anti-ontbossingsverordening is ook direct van kracht gegaan. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is de bevoegde autoriteit. Producten en grondstoffen die bijdragen aan ontbossing dienen eind december 2024 te voldoen aan de nieuwe regels uit de verordening. Dit betekent dat leveranciers eind dit jaar moeten bewijzen dat hun producten zoals palmolie en soja ‘ontbossingsvrij’ zijn. Bij overtredingen worden verplicht sancties opgelegd, waaronder tijdelijke uitsluiting bij aanbestedingen.

Data-strategie voor slimmer aanbesteden

Dat bepaalde doelen van strategisch inkopen niet behaald worden op EU-niveau heeft volgens de Europese Commissie (EC) veel te maken met de manier waarop we met aanbestedingsdata omgaan. In de woorden van de EC: “De publieke inkoopfunctie is rijk aan data, maar arm in het effectief benutten van deze data voor belastingbetalers, beleidsmakers en publieke inkopers.” Zee legde tijdens de deelsessie uit dat de EC een data-strategie heeft ontwikkeld die dit gat moet dichten. Met een ‘Public Procurement Data Space’ gaan we richting 1 uniform systeem om data toegankelijk te maken. De eerder genoemde eForms spelen hierin een belangrijke rol om op een eenduidige manier data te verzamelen. Dat moet leiden tot efficiëntere overheidsuitgaven, meer beleidsvorming op basis van data en lagere drempels voor MKB-leveranciers om mee te doen aan een aanbesteding.

Behalve (kennis over) de richtlijnen en verordening die in deze deelsessie aan bod kwamen, gaat er de aankomende tijd nog véél meer veranderen op aanbestedingsgebied. Houd de website van PIANOo goed in de gaten, want de aankomende tijd delen we regelmatig webpagina’s met informatie over komende wetten met de meeste impact voor aanbestedende diensten (en hun leveranciers).

Verslag PIANOo-congres 2024

Bekijk het verslag van het PIANOo-congres 2024.