Missie: zero-emissie
De Buyer Group Zero-emissie Bouwmaterieel is een groep publieke opdrachtgevers die samen de toepassing van Zero-emissie Bouwmaterieel wil bevorderen. Enerzijds door onderlinge samenwerking, anderzijds door de markt te stimuleren door een duidelijk handelsperspectief te schetsen. Dit is om meerdere redenen belangrijk – bijvoorbeeld om van elkaar te leren, maar ook om het voor aannemers en hun partners in de keten aantrekkelijker te maken om te investeren in emissieloos materieel. (Buyer Groups, februari 2022)
Dik de Weger, ook trekker van het Transitiepad Weg-, Dijk- en Spoormaterieel, is voorzitter van deze Buyer Group en Simone Houtman trekker. In de Buyer Group zijn naast Rijkswaterstaat en ProRail zowel provincies, gemeenten en waterschappen vertegenwoordigd.
Deze Buyer Group heeft niet zomaar een missie: doel is dat in 2030 de bouwplaats volledig emissieloos is. De Buyer Group is begonnen in samenwerking met het Transitiepad Weg-, Dijk- en Spoormateriaal bij Rijkswaterstaat, waarvan Dik de Weger programmamanager is. Vanuit die rol paste het voorzitterschap van de Buyer Group Zero-emissie Bouwmaterieel hem als een handschoen.
'Op het moment dat we van start gingen, lag er een eerste ruwe versie van een roadmap richting de emissieloze bouwplaats in 2030. Daarvoor had ik vanuit Rijkswaterstaat al het initiatief genomen.' In eerste instantie was dit een voortvloeisel uit The Green Deal ‘het nieuwe draaien’, een samenwerkingsverband met als doel om in 2020 schadelijke emissies met 10 procent terug te brengen ten opzichte van 2016. 'Wij hebben dat omgezet naar een langetermijndoelstelling, want we vonden dat we verder vooruit moesten kijken voor deze transitie.'
Omdat het ministerie van IenW 2030 hanteert als tijdhorizon voor de doelstellingen uit het Klimaatakkoord, werd dat het richtpunt om te kijken hoever men kon komen met de volledig emissieloze bouwplaats. 'Het Schone Luchtakkoord is hier nog bij gekomen en ook de uitspraak van de Raad van State over stikstof was een steun in de rug', zegt Dik. 'Hiermee werd niet alleen voor ons als opdrachtgevers, maar ook voor de aannemerij duidelijk dat de huidige manier van werken niet langer houdbaar was.'
De Buyer Group ontwikkelt een inkoopstrategie en een marktvisie die moeten helpen bij het omlaagbrengen van de emissies van broeikasgassen, stikstofoxiden en fijnstof. Het bijzondere hieraan is dat verschillende beleidssporen en akkoorden bij elkaar komen: het Klimaatakkoord, SLA, Aanpak Stikstof, KCI en SEB. De Buyer Group levert een bijdrage aan het eerdergenoemde Transitiepad en daarmee ook aan de Strategie Klimaatneutrale en Circulaire Infraprojecten en het traject Schoon en Emissieloos Bouwen. De plannen en routekaarten die in dat kader worden ontwikkeld bieden de markt een helder toekomstperspectief met een duidelijke boodschap: de overheid – zowel het Rijk als de gemeenten, provincies en waterschappen – gaat de komende jaren steeds meer projecten emissieloos uitvoeren. Wil je als aannemer in de bouw overleven, dan is het verstandig om te investeren in emissieloos materieel.
Ervaringen uitwisselen
Bij de samenstelling van de Buyer Group bleek dat sommige publieke opdrachtgevers koplopers waren en dat anderen nog weinig ervaring hadden met emissieloos uitvragen. Er is gestart met een aantal enthousiaste opdrachtgevers. 'De stille kracht van de Buyer Group is het uitbreiden van ieders netwerk en het leren van elkaars aanbestedingen.'
Emissieloos uitvragen is namelijk allesbehalve uitgekristalliseerd. 'Dat geeft ook niet', zegt Simone. 'Daar werken we juist met z’n allen aan. Er wordt door alle deelnemers weer net op een andere manier uitgevraagd. Het gaat echter om de gemeenschappelijke deler en samen leren zodat we uitkomen op het gezamenlijke doel: emissieloos in 2030, en dat dit ook wordt uitgestraald naar de markt.'
Dik vult aan dat het goed werkt om mijlpalen en tussenstappen duidelijk te maken. 'Daarvoor heeft het Transitiepad een ‘ingroeipad’ opgesteld waarin de stappen en contracteisen tot 2030 staan. Ook naar de markt toe geeft dit duidelijkheid. Aannemers weten waar ze aan toe zijn en waar ze naartoe moeten werken.'
Vleugels
Gaat het lukken, emissieloos in 2030? 'Ja, natuurlijk!' zegt Dik meteen. 'Het leuke is dat je nu al ziet dat de ontwikkeling vleugels begint te krijgen. Vooral in de categorie licht materieel worden als vanzelf steeds meer emissieloze machines ingevoerd omdat aannemers ontdekken dat het aantrekkelijker is. Het is een investering, maar in exploitatie zijn deze machines goedkoper dan dieselmachines. Bovendien groeit de aandacht voor milieuaspecten en als een aannemer op deze manier duidelijk kan maken dat hij dat serieus neemt, draagt dat bij aan de continuïteit van zijn bedrijf.'
Er zijn natuurlijk nog wel struikelblokjes op weg naar de emissieloze bouwplaats. Een uitdaging is bijvoorbeeld om voldoende laadcapaciteit te realiseren op de bouwplaats. Ofwel er moet een aansluiting zijn op het lichtnet, ofwel er moet een oplaadpunt worden gemaakt. De aannemer kan dit oplossen door te werken met wisselaccu’s of door machines in de nacht ergens in de buurt op te laden. Dat vergt behoorlijk wat creativiteit van de markt en medewerking van de netbeheerders.
Een ander knelpunt is dat er op dit moment nog te weinig emissieloos zwaar materieel op de markt is. 'Daar zijn de grote fabrikanten nog niet op ingericht', zegt Dik. 'Wat je vaak hoort, is: zorg maar dat de vraag ontstaat, dan voeren wij de productie wel op. Maar dat is een beetje een kip-ei-verhaal. Als wij in onze contracteisen namelijk opnemen dat alles emissieloos moet, zeggen aannemers: dat kan niet omdat de fabrikanten niet leveren.'
En de Buyer Group wil natuurlijk niet dat aannemers zomaar naar een andere opdrachtgever gaan die het wél prima vindt dat er vervuilende dieselmachines worden gebruikt. De Buyer Group is gelukkig breed samengesteld en heeft daardoor veel slagkracht en impact. Een voorbeeldproject van emissieloos aanbesteden is het Rijkswaterstaatproject A27 Houten-Hooipolder waarbij in de aanbesteding emissieloos een eis is in plaats van dat het als gunningscriterium is opgenomen. Als de aannemer inschrijft, geeft hij daarmee aan dat hij akkoord gaat met de eis dat 10 procent van het project emissieloos wordt uitgevoerd.
Nooit uitgeleerd
De Buyer Group werkt aan een handreiking voor andere opdrachtgevers die emissieloos willen uitvragen. Met praktijkvoorbeelden en lessen uit de ervaring van de Buyer Group ontstaat een document ter inspiratie voor andere opdrachtgevers die een project emissieloos willen uitvragen. Is de Buyer Group dan klaar zodra die handreiking er ligt? Nee, volgens Simone. 'In feite zijn we gewoon tot 2030 bezig, in welke vorm dan ook. Bij de start van de Buyer Group ging het over ambitie, nu over waarmaken. Elke keer dat er een nieuw project wordt opgestart bij een van de opdrachtgevers binnen de groep, denken we met elkaar mee en kijken we hoe dat het beste kan worden aangepakt. Als je werkt volgens het principe ‘learning by doing’, ben je nooit uitgeleerd.'
De Buyer Groups zijn een initiatief vanuit het Rijk, IPO, VNG en UVW en liggen in het verlengde van de Green Deal Circulair Inkopen en de leernetwerken van 2018 en 2019.