Purmerend kiest voor duurzame verkeers- en straatnaamborden

Het inkopen van verkeers- en straatnaamborden was tot voor kort vrij simpel. Er was een normering (NEN 3381) voor verkeers- en bewegwijzeringsborden die weinig onderscheid toeliet. “De vorige aanbesteding ging daarom puur op prijs”, zegt Sanne Knijn, inkoopadviseur bij de gemeente Purmerend. Maar in 2020 werd de NEN-normering herzien, waardoor borden niet uitsluitend van metaal hoefde te worden gemaakt. Dit maakte de inkoop van nieuwe borden van duurzamere grondstoffen mogelijk. In de eerstvolgende openbare uitvraag van de gemeente stond duurzaamheid dan ook centraal. Dit maakte dat leverancier HR Groep Streetcare de aanbesteding won.

“Inschrijvers konden de meeste punten scoren als zij een groot aandeel hergebruikte borden aanboden.” – Sanne Knijn, inkoopadviseur, gemeente Purmerend

Biobased en gerecyclede borden

Inmiddels ontwikkelen leveranciers van verkeers- en straatnaamborden steeds meer duurzamere producten. “Zoals van hennepgras of hars”, zegt directeur Jacques Goddijn van HR Groep Streetcare. “Ook hebben we borden en palen van gerecycled plastic.” Het bedrijf doet steeds meer ervaring op met de biobased en gerecyclede borden, volgens accountmanager Nancy Roodenburg van HR Groep Streetcare. “Aan de hand van pilots hebben we positieve ervaringen opgedaan over hoe de borden zich na jaren in de buitenlucht houden.”

“Den Haag, Rotterdam, Helmond en Amstelveen: ze namen allemaal het goede voorbeeld van Purmerend over.” – Jacques Goddijn, directeur HR Groep Streetcare

Duurzaamheid als speerpunt

Zo ontwikkelt zich een steeds groter kwalitatief aanbod van duurzamere verkeers- en straatnaamborden. Dat maakte de tijd rijp voor de gemeente Purmerend om in januari 2023 de nieuwe aanbesteding daarop te baseren. “Jaarlijks bekijken we één tiende van het areaal op noodzaak van vervanging”, zegt Dennis Engelbrecht, beheerder van de verkeers- en straatnaamborden bij de gemeente. “Duurzaamheid is een speerpunt voor onze gemeente. We zetten onder meer in op minder CO2-uitstoot, minder gebruik van primaire grondstoffen en minder afval. Met de inkoop van de borden dragen we bij aan deze doelen. Nu de prijzen van biobased en gerecyclede borden richting de prijzen van traditionele borden bewegen, kunnen we dit inkoopdoel met de huidige budgetten realiseren.”

Marktvisie van Buyer Group

De gemeente Purmerend gebruikte de marktvisie van de Buyer Group Verkeersborden en Bewegwijzering als input voor de aanbesteding. “We zochten op deze manier naar meer houvast, bijvoorbeeld rond de houdbaarheid van duurzaam geproduceerde verkeers- en straatnaamborden”, zegt Engelbrecht.

Punten scoren op circulariteit

Knijn vult aan: “Met de aanbesteding wilden we zo veel mogelijk gebruikmaken van het bestaande metaal, zoals aluminium of staal. Daarnaast was het belangrijk dat er borden van biobased materialen aangeboden zouden worden, als deze aan dezelfde of betere kwaliteits-, levensduur- en veiligheidseisen voldeden dan de huidige metalen borden. De voorkeursvolgorde van de gemeente sloot aan op de bekende ladders voor circulariteit, zoals het 10-R model van het Planbureau voor de Leefomgeving. Inschrijvers konden de meeste punten scoren als zij een groot aandeel hergebruikte borden konden aanbieden. Er werden minder punten toegekend voor nieuwe biobased borden en nog minder punten aan nieuwe gerecyclede borden. De laagste score werd toegekend aan nieuwe traditionele borden.”

Open vragen

Door deze manier van punten scoren kregen de inschrijvers alle ruimte om hun producten en een plan van aanpak te beschrijven. “Die ruimte gaven we vooral ook door in de aanbesteding open vragen te stellen”, zegt Knijn. Engelbrecht: “We wilden met de open vragen ook voorkomen dat er naar een bepaalde uitkomst werd toegewerkt. Het was belangrijk dat de inschrijvers ons konden verrassen met hun plannen en expertise.”

Productpresentaties

Om de aanbesteding nog interessanter te maken nodigde de gemeente 4 inschrijvers uit voor een productpresentatie. “Omdat de inschrijvers allemaal voor tweeduizend procent achter hun product stonden, deden ze dat graag”, zegt Engelbrecht. “Het was mooi om hun enthousiasme te zien en je zag ook echt dat ze bezig waren met de vraag hoe ze hun borden over een jaar of 20 weer kunnen recyclen. De presentaties hielpen ons om een duidelijker beeld te krijgen van de verschillende plannen van aanpak. Het was ook prettig om de borden daadwerkelijk te zien en vast te houden.”

Purmerend als voorbeeld

Ook bij HR Groep Streetcare viel de aanbesteding in goede aarde. “De open vragen en het live presenteren werkten heel fijn”, deelt Roodenburg. “Normaal gesproken zijn de contactmomenten in aanbestedingen veel beperkter.” Goddijn is het daarmee eens: “Tijdens de presentatie was er ook ruimte om van de gemeente te leren. Hoe kijkt Purmerend bijvoorbeeld aan tegen duurzaamheid? Wat zijn de wensen rond het onderhoud van borden? Dit moeten aanbestedende diensten vaker doen. Én dat is ook al gebeurd: Den Haag, Rotterdam, Helmond en Amstelveen namen allemaal het goede voorbeeld van Purmerend over.”

“De open vragen en het live presenteren werkten heel fijn. Normaal gesproken zijn de contactmomenten in aanbestedingen veel beperkter.” – Nancy Roodenburg, accountmanager HR Groep Streetcare

Orders clusteren

Kun je naast hergebruik, recycling en biobased materialen ook niet naar andere factoren kijken, zoals transport? “We hebben ervoor gekozen om transport niet als gunningscriterium op te nemen”, zegt Knijn. “Het is in de uitvoering een kwestie van gezond verstand om de leverancier niet voor elk bord heen en weer te laten rijden.” Engelbrecht vult aan: “Het was bij onze gemeente al gebruikelijk om orders te clusteren. Bovendien houden we een eigen voorraad aan voor het geval we borden acuut moeten vervangen.”

MKI-score en leasen

Ook Goddijn en Roodenburg hebben ideeën om verkeers- en straatnaamborden nog duurzamer in te kopen. “Het zou goed zijn om gunningscriteria te koppelen aan de milieukostenindicator (MKI)”, zegt Goddijn. “Met de MKI-score neem je milieueffecten van een product mee in de totale productieketen. Op die manier kun je inschrijvingen nog beter met elkaar vergelijken. En overweeg om van een inkooptraject een leasetraject te maken: op die manier blijft de leverancier eigenaar van de borden en kunnen zij zelf een programma voor duurzame borden opzetten.”

Lees ook het praktijkvoorbeeld van de gemeente Zaanstad over hergebruik van verkeersborden.

Aanvullende tips van Sanne Knijn, Dennis Engelbrecht (gemeente Purmerend), Jacques Goddijn en Nancy Roodenburg (HR Groep Streetcare) voor circulair opdrachtgeverschap:

• Durf in je aanbesteding ‘open vragen’ te stellen in plaats van met gesloten vragen naar een bepaalde uitkomst toe te werken.
• Geef de inschrijvers de mogelijkheid om hun producten en een plan van aanpak te presenteren.
• Houd bij duurzame inkoop van verkeers- en straatnaamborden ook rekening met transport. Probeer bijvoorbeeld bestellingen te clusteren.
• Overweeg om verkeersborden te leasen in plaats van te kopen.
• Overweeg om gunningscriteria te koppelen aan de MKI. Met de MKI-score neem je milieueffecten van een product mee in de totale productieketen.