Praktijkvoorbeeld: Noord-Holland pioniert met langdurige samenwerkingsovereenkomst oeververvangingen

Gelijkwaardigheid en gedeelde ambities

Het is de eerste keer dat de provincie voor de oeververvangingen voor een langdurige samenwerking met één aannemer koos. Maar ook de samenwerkingsvorm is anders. “Het contract is veel meer gebaseerd op gelijkwaardigheid en samen toewerken naar een gedeelde ambitie,” vertelt Jelte Loggen, voorheen programmamanager van het Oeverprogramma bij de provincie. De opdrachtnemer die gekozen is voor de innovatieve en ambitieuze SOK is de combinatie Beens Groep / Hakkers. De samenwerking is een resultaat van een zorgvuldig selectieproces. Dit proces startte in 2019 en duurde zo’n 1,5 jaar.

Toetsen in de markt

De provincie begon met een marktconsultatie met 27 partijen. “Er zitten bepaalde juridische gevolgen aan een SOK van 8 jaar met één partij. Tijdens de marktconsultatie konden we toetsen wat de markt ervan vond. Samen met de 27 partijen kwamen we tot de conclusie dat als je ambitieuze stappen wilt zetten, het logischer is om met één partij een langere tijd in zee te gaan,” vertelt Fanauw Hoppe. Hoppe werkt bij de provincie Noord-Holland en was als jurist nauw betrokken bij de vormgeving van het project. Tijdens deze consultatie werd al snel duidelijk dat sommige partijen enthousiaster waren over dit proces dan anderen. De provincie vroeg 5 partijen om hun visie en 3 partijen bleven over als potentiële innovatiepartners.

Kracht van de samenwerking

De volgende stap was een concurrentiegericht dialoog waarin de provincie met de 3 partijen in gesprek ging. “Een concurrentiegerichte dialoog light is een manier van aanbesteden als je meerdere oplossingsrichtingen wilt verkennen en met meerdere marktpartijen inhoudelijk wilt sparren,” legt Hoppe uit. “Hier werd voornamelijk gefocust op de samenwerking en invulling van ambities, maar er werd ook getoetst op de kracht van de samenwerking tussen potentiële partijen en de provincie.”
Tijdens de laatste fase, de gunningsfase van het programma, is gekeken naar 3 aspecten: de kwaliteit van het plan van aanpak, de score op samenwerking en de kwaliteit van het prijsvormingsdocument. In dit laatste onderdeel stond de vraag ‘hoe kom je tot eerlijk geld voor eerlijk werk?’ centraal.

Een gezamenlijk doel

“De provincie was op zoek naar een bedrijf dat wilde helpen met het waarmaken van ambities, en dat ook kon aantonen. Wij hebben een visiedocument geschreven waarin wij begonnen met ‘wie zijn wij en wat kunnen wij’ en hoe wij innovatie en samenwerking kunnen gebruiken om duurzaamheidsdoelen te behalen. En daarmee sloegen wij de spijker op de kop, want we hadden een gezamenlijk doel,” vertelt Peter Melis, bedrijfsleider bij Beens Groep.
Maar het vergt ook vertrouwen en open communicatie. Loggen: “We hebben afgesproken vanaf het begin elkaars belangen te bespreken en elkaar zoveel mogelijk tegemoet te komen. Dat houdt de samenwerking goed en bouwt vertrouwen op. Daarvoor moet je wel veel in elkaar investeren. Wat ook helpt, is dat het gezamenlijke programmadoel om duurzaamheid draait. Iedereen is intrinsiek gemotiveerd om daaraan bij te dragen!”

“We hebben niet alles dichtgetimmerd”

Wat ook bijzonder is aan deze aanpak, is dat niet voor elke oever hetzelfde project wordt uitgevoerd. “We hebben niet alles dichtgetimmerd. Gedurende het hele project leggen we elke keer de lat wat hoger. Per oevertraject passen we de lessen en innovaties van het vorige traject toe, wat mogelijk is door de langere contractduur en een Nadere Overeenkomst (NOK) na elk traject. Maar ook de ambities stellen we bij. Zo hebben we recent de ambitie toegevoegd dat we aan het eind van het contract 100% emissievrij willen zijn,” vertelt Melis.
Om deze ambitie te behalen is er geïnvesteerd in emissievrije machines. Zo is er ook een elektrisch schip aangeschaft. “Dankzij het langdurige contract kunnen we groter en sneller investeren,” vertelt Melis. Loggen vult aan: “De mogelijkheid tot grotere investeringen was een reden dat we kozen voor een langere SOK. We zagen dat een gebruikelijke aanbesteding voor steeds één traject te weinig tijd en zekerheid zou bieden aan marktpartijen om serieus te investeren in duurzaamheid. En die investeringen zijn wel nodig om ambitieuze milieudoelen te halen.”

Hergebruik van materialen helpt bij behalen maatschappelijke doelen

“In reguliere trajecten kan het best moeilijk zijn om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in de zetten vanwege de veiligheid. In dit project komt het hergebruik van materialen en het inzetten van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt samen,” vertelt Melis. “Zo wordt bijvoorbeeld het hout van de damwanden uit de kanalen in Noord-Holland hergebruikt in de groene deksloven. Ook de stalen damwanden uit de Twentekanalen zijn hier hergebruikt. Die damwanden moeten schoongemaakt en op maat gemaakt worden, en dit is heel geschikt werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En de aanschaf van deze materialen voor toekomstige trajecten, een forse investering, hebben we samen met de provincie gedaan, gebaseerd op ons partnership. Het gaat om maar liefst 10 kilometer aan damwanden die anders naar de staalovens waren gegaan.”
Loggen vult aan: “Andere vrijgekomen houten planken worden als damwand vóór de reguliere damwand geplaatst en faciliteren de groei van het groene lepelblad, een bijna uitgestorven plantje.”

Samenwerking met TU Delft

De samenwerking strekt zich verder dan de partijen binnen de SOK. Samen met TU Delft wordt een onderzoek en pilot uitgevoerd naar de draagkracht van wortels in oevers. “Er wordt gekeken of de wortels van bepaalde gewassen sterk genoeg zijn om een oever bij elkaar te houden, waardoor er uiteindelijk minder oeverbeschoeiing nodig is. De programmatische samenwerking was cruciaal in de realisatie van deze pilot, waarin de overheid, de markt en de wetenschap elkaar moesten vinden,” legt Loggen uit.
Ondanks de vele factoren die veranderen van traject naar traject, wordt per traject de vooruitgang gemeten met kritische prestatie indicatoren (KPI’s). Deze laten zien dat het project aan de verwachtingen voldoet. Hoewel de keuze voor een langdurige samenwerking met één opdrachtnemer een primeur en grote stap was voor alle betrokken partijen, is er sinds de start in 2020 al veel bereikt en wordt hiermee een belangrijke stap gezet naar een meer duurzame en maatschappelijk verantwoorde infrastructuur in Noord-Holland met een aanbestedingsprocedure en samenwerking die als voorbeeld voor andere projecten kan gelden.

Geleerde lessen/tips

• Langdurige samenwerking voor grotere impact: Door een 8-jarige raamovereenkomst aan te gaan met één opdrachtnemer voor alle oevers benadruk je het nut van een langdurige samenwerking voor een grotere impact. Dit biedt ruimte voor innovaties en integratie met andere doelstellingen en creëert een gunstige omgeving voor investeringen en ambitieuze doelen.
• Marktconsultatie en samenwerking: Een belangrijke les is de waarde van marktconsultaties en de samenwerking met de markt. Het proces hielp bij het selecteren van de meest passende opdrachtnemer en schiep de basis voor een goede en flexibele samenwerking. Maar het hielp ook om goedkeuring van de markt te krijgen en te starten met de beste uitgangspunten.
• Flexibiliteit gedurende het hele proces: Gedurende 8 jaar kunnen er veel dingen veranderen, en het biedt onverwachte mogelijkheden. Door niet alles dicht te timmeren kan je het beste resultaat bereiken.