Terugblik: Buyer Group Community Day

Carolien Brinks, opdrachtgever van de Buyer Groups, heette de de leden van de Buyer Groups en andere aanwezigen welkom, namens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W). Ze zei te hopen op een sneeuwbaleffect: Als aanbestedende diensten consequent en duidelijk om duurzame oplossingen vragen, dan zal de markt meegaan in de beweging naar circulariteit en innovatie. Er zijn al goede stappen in die richting gezet, zei Brinks, maar recent WRR-onderzoek laat zien dat er nog meer mogelijk is.    

Krachten bundelen en harmonieus samenwerken

Zelfstandig adviseur Lucas Simons bood daarvoor, tijdens het ochtendprogramma, in zijn keynote handvatten. Fascinerend is volgens hem de wetenschap dat iedereen, waar ook ter wereld, zich eerst in een probleem vastdraait, om vervolgens in te zien dat het hélemaal anders moet: een transitie is dan geboren. Simons: “Inkopers bij de Nederlandse overheid moeten vooral inzien dat zij met 85 miljard jaarlijks te besteden euro’s een niet te onderschatten rol spelen in hoe die transities vorm krijgen. Aanbestedende diensten kunnen de markt sturen, mits zij hun krachten bundelen en harmonieus samenwerken.”

Veranderen in kleine stappen werkt het best

Gedragsverandering stond eind van de ochtend ook centraal in de plenaire keynote van gedragspsychologen Luuk Bos en Kyron Olmeijer. Transities gaan volgens hen immers over menselijk gedrag, maar hoe verander je dat en hoe krijg je mensen in beweging? Het advies van Bos en Olmeijer: maak veranderingen niet te ‘mechanistisch’, ofwel gecontroleerd en rechtlijnig, maar ook niet te ‘organistisch’, ofwel idealistisch en vatbaar voor verschillende uitleg. En ‘lange halen is snel thuis’ werkt niet, zeker niet bij grote transities. Verander liever in kleine stappen en neem het steeds veranderende uitzicht mee in de volgende stap.

Impact van vraagharmonisatie

Tijdens de besloten ochtendsessies, bleek dat de Buyer Groups in verschillende stadia van ontwikkeling verkeren. Zo was de Buyer Group ICT, die zich met de inkoop van software gaat bezighouden, in Utrecht voor het eerst bijeen. De Buyer Group-leden maakten deze dag tegelijk kennis met hun Vlaamse tegenhangers. Binnen het gedeelde Nederlandse taalgebied kan samen immers veel meer inkoopkracht worden gegenereerd. Maar de samenwerking gaat meer grenzen over: in totaal negen EU-lidstaten werken al samen op ICT-inkoopgebied. De deelnemers onderkennen de impact van vraagharmonisatie. De ‘datahonger’ stijgt de komende jaren nog eens met zo’n 300 procent. Waarop een deelnemer opmerkte: “Met de juiste aanpak is daar samen iets héél moois te bereiken.”

Maak inkoopstrategie niet alleen toegankelijk, maar ook toepasbaar

Aan het andere einde van het tijdpad zit de Buyer Group Circulaire Viaducten, die in november al een inkoopstrategie oplevert. Er is 2 jaar hard gewerkt aan het combineren van de voordelen van vraagharmonisatie met voorwaarden op het gebied van verduurzaming. Speerpunt van deze Buyer Group is nu het uitdragen van de strategie binnen organisaties die verschillend zullen reageren: van voorzichtige ondersteuning tot volledige omarming. Het doel is uiteindelijk bewustwording en gedragsverandering. Daarvoor moet de inkoopstrategie niet alleen toegankelijk zijn, maar vooral ook toepasbaar. De Buyer Group kan daar een rol in spelen door inkopers en bedrijven actief te informeren en ondersteunen.

Borgen en opschalen: help bij aanvullen en actualiseren van massa kennis

Na de lunch ging men uiteen in deelsessies. Eén daarvan werd geleid door kennisplatform CROW en ging over de borging van kennis en bereikte opbrengsten, zodat ook anderen er van kunnen profiteren. CROW werkt aan de introductie van duurzaamheid in producten en (inkoop)processen, door de opbrengsten van een kleine kopgroep van ondernemende bedrijven via vertrouwde informatiemiddelen van de stichting door te laten sijpelen naar de hele sector.

Eén van die informatiemiddelen is het vijfjaarlijkse boekwerk en het daarvan afgeleide jaarlijkse online bestand van de afspraken binnen de RAW-systematiek (het kader om afspraken in bouwcontracten te maken en vast te leggen). CROW riep de leden van Buyer Groups in de bouwsector op om te helpen bij het aanvullen en actualiseren van die massa kennis, vooral op het gebied van duurzaamheid en daarmee samenhangende inkoopvoorwaarden.

Verduurzaming rijmen met sociale thema’s

Een heel andere kant van het inkoopproces werd besproken in een sessie over sociale thema’s. Want je kunt wel duurzaamheid wensen, maar je moet ook voldoen aan afspraken op gebieden als ketenaansprakelijkheid, diversiteit en inclusie, social return en internationale sociale voorwaarden (ISV). ISV was het onderwerp van een praktijkvoorbeeld: hoe combineer je de wens om met zonnepanelen te verduurzamen met het gegeven dat die panelen bijna altijd uit China komen, en vaak zijn vervaardigd uit grondstoffen die worden gedolven door dwangarbeiders uit onderdrukte bevolkingsgroepen? En in hoeverre moet en kan een inkoper daarop letten? Er is immers geen hard reductiedoel, zoals bij uitstoot.

Bij ISV gaat het dan ook om een inspanningsverplichting, en niet om een resultaatsverplichting. Die inspanning deed het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) in het voorbeeld. Voor een gebouw was een groot aantal zonnepanelen nodig. Het RVB wilde ook aan de ISV voldoen, keek daarom verder dan China en vond ’schone’ panelen in de VS. Die kunnen echter niet op voldoende schaal worden geleverd om in de héle behoefte van een gigant als het RVB te voorzien. Bovendien verandert één verloren order nog niets in China. Maar hier kan dan de collectieve kracht waarover Lucas Simons in zijn dagopening sprak een rol spelen: als maar genoeg inkopers de voorwaarde opnemen dat aan de ISV wordt voldaan, dan zullen ‘zuivere’ fabrikanten hun productie willen opvoeren, en zal een land als China moeten kiezen: werken aan mensenrechten of een explosief groeiende markt verliezen.