Analyse innovatievriendelijke inkooporganisaties in de publieke sector 2024
Met het innovatiepartnerschap, de concurrentiegerichte dialoog of door een selectiecriterium of gunningscriterium gericht op innovatie, stimuleer je het ontwikkelen en het gebruik van innovaties. Welke publieke organisaties maken hier het meest gebruik van? Gemiddeld genomen kocht het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de meeste keren innovatievriendelijk in over 2024. Rijkswaterstaat behaalde opnieuw de hoogste totaalscore op toepassing van innovatievriendelijke instrumenten in aanbestedingen. Van de verschillende type organisaties springen de ministeries en de speciale-sectorbedrijven er uit. (maart 2025)
PIANOo en TenderNed voerden een analyse uit over de toepassing van innovatievriendelijke instrumenten in nationale en Europese aanbestedingen over 2024. Dit deden ze aan de hand van TenderNed data. Je ziet, net als eerder over 2021, 2022 en 2023, wie de koplopers zijn. En je ziet hoe het type overheidsorganisaties en het type inkopen met elkaar worden vergeleken.
De ‘koplopers’ zijn op 2 manieren weergegeven:
- Gemiddelde score: voor alle aanbestedingen van een aanbestedende dienst werden de innovatiescores bij elkaar opgeteld. En die werden gedeeld door het totale aantal aanbestedingen van deze aanbestedende dienst. Toevallige uitschieters zijn uitgesloten, want alleen organisaties die minimaal 10 aanbestedingen zijn gestart in 2024 zijn meegenomen.
- Totaalscore: alle innovatiescores zijn bij elkaar opgeteld.
Beide manieren zijn hieronder weergegeven. Verder op deze pagina vind je een toelichting op de innovatiescore en de methode.
Top 10 op basis van gemiddelde score
In het overzicht met de gemiddelde scores is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) de koploper over 2024. IenW voerde in 2024 onder meer 2 innovatiepartnerschappen uit. Deze procedure wordt als innovatievriendelijker beoordeeld dan andere (niet-)openbare procedures.
De meest opvallende nieuwkomers in de top 10 zijn Waterschap Vechtstromen en Waterschap de Dommel. Zij hebben in 2024 respectievelijk 2 concurrentiegerichte dialogen en zowel een innovatiepartnerschap als een concurrentiegerichte dialoog gedaan.
Top 10 op basis van totaalscore
In dit overzicht houdt Rijkswaterstaat haar leidende positie opnieuw vast. Rijkswaterstaat heeft in 2024 opnieuw meerdere concurrentiegerichte dialogen gebruikt.
De meest opvallende nieuwkomers in het overzicht zijn het ministerie van Defensie en de gemeente Leiden. Het ministerie van Defensie deed in 2024 een innovatiepartnerschap en meerdere concurrentiegerichte dialogen. De gemeente Leiden is een nieuwkomer vanwege de toepassing van een prijsvraag en de uitvoering van een pilot in het kader van innovatie.
Lichte toename in procedures gericht op innovatie
Na analyse valt op dat er in 2024 iets meer innovatievriendelijke inkoopinstrumenten zijn ingezet ten opzichte van de dalende trend uit de afgelopen jaren. In 2024 werden er 8 innovatiepartnerschappen opgestart, in 2023 was dit er maar 1.
Verschillen tussen type aanbestedende diensten en type inkopen
Naast een overzicht van de koplopers zie je de vergelijking van verschillende type aanbestedende diensten en type inkopen.
Onderstaand figuur toont dat diensten en werken opnieuw gemiddeld het meest innovatievriendelijk worden ingekocht.
In onderstaande figuur zie je welke type overheidsorganisaties gemiddeld het meest innovatievriendelijk inkopen. De ministeries en speciale-sectorbedrijven scoren opnieuw gemiddeld het hoogst.
Top 3 per sector
In de onderstaande tabellen zie je de top 3 van de verschillende sectoren. Bij een gelijke stand zie je de behaalde totaalscores van de eerste 3 publieke inkooporganisaties.
Rijksoverheid
| 1 | Rijkswaterstaat |
| 2 | Rijksvastgoedbedrijf |
| 3 | Ministerie van Economische Zaken |
Provincie
| 1 | Noord-Brabant |
| 2 | Noord-Holland |
| 3 | Utrecht |
Gemeente
| 1 | Amsterdam |
| 2 | Utrecht |
| 3 | Leiden |
Waterschap / hoogheemraadschap
| 1 | De Dommel |
| 2 | Vechtstromen |
| 3 | Rivierenland |
Publiekrechtelijke instelling
| 1 | Veiligheidsregio Gelderland-Zuid |
| 2 | Accres Holding B.V. |
| 2 | Omroep Brabant Mediafaciliteiten C.V. |
| 2 | Reclassering Nederland |
| 2 | Stichting Rijksmuseum Slot Loevestein |
Speciaal sectorbedrijf
| 1 | N.V. Nederlandse Gasunie |
| 2 | Havenbedrijf Rotterdam |
| 3 | TenneT |
Toelichting op de methode
Om tot de innovatiescores te komen, werd uitgezocht welke inkoopprocedures, -instrumenten en innovatie gerelateerde woorden werden gebruikt per aanbesteding. Deze methode is ontwikkeld in samenwerking met Prof. Fredo Schotanus (Universiteit Utrecht). In de onderstaande tabellen zie je de toegekende punten voor verschillende instrumenten en woorden.
Procedures en instrumenten
| Categorie / type | Score |
| Innovatiepartnerschap | 100 |
| Prijsvraag | 75 |
| Concurrentiegerichte dialoog | 50 |
| Varianten toestaan | 25 |
| Mededingingsprocedure met onderhandeling | 12,5 |
| Twee of meer instrumenten in 1 project | 100 |
Term of variatie in de aankondigingstekst
| Categorie / type | Score |
| Launching customer | 100 |
| PCP (Precommercial Procurement) | 100 |
| Proeftuin | 100 |
| SBIR | 100 |
| Startup | 100 |
| R&D | 100 |
Term of variatie in de aankondigingstekst
| Categorie / type | Score |
| Innovatie | 100* |
| Pilot | 100* |
*Wanneer ook een instrument wordt gebruikt (anders 0 punten)
Innovatiescore
De maximale innovatiescore voor een aanbesteding is 100 punten. Je kunt nooit meer dan 100 punten halen. Dus als je een innovatiepartnerschap (op zichzelf goed voor 100 punten) met het woord startup (ook op zichzelf goed voor 100 punten) gebruikt scoor je nog steeds 100 punten en geen 200.
In de onderstaande paragrafen lees je hoe de innovatiescores zijn berekend. Daarnaast wordt ingegaan op enkele bijzonderheden, zoals controle van de uitkomsten.
Instrumenten
De scores voor de gebruikte inkoopinstrumenten zijn zo berekend: via TenderNed werd nagegaan welke innovatievriendelijke instrumenten gebruikt werden door een aanbestedende dienst. Niet elk instrument is even krachtig, dus er werden verschillende scores gebruikt. Een innovatiepartnerschap scoort bijvoorbeeld beter dan een mededingingsprocedure met onderhandeling.
Termen in de aankondigingstekst
Naast het gebruik van instrumenten is gekeken naar de tekst in de aankondiging van een aanbesteding. Een organisatie kreeg punten bij het gebruik van een woord als ‘SBIR’ (nieuwe naam: Innovation Impact Challenge) of bij een variatie erop.
Woorden als ‘circulair’, ‘duurzaam’, ‘pilot’, ‘nieuw’, ‘ontwikkel’ en ‘ontwerpen’ kunnen ook wijzen op ‘innovatievriendelijkheid’. Maar deze woorden zijn niet meegenomen. De woorden leiden nog te vaak tot vals-positieve uitslagen. Zelfs het woord ‘innovatie’ leidde soms nog tot vals-positieven. Bijvoorbeeld als een aanbestedende dienst een algemene beleidstekst opneemt in de aankondiging, waarin staat dat zij innovatie belangrijk vindt, maar als dat verder niet tot uiting komt in de betreffende aanbesteding. Deels werden dit soort algemene teksten weg gefilterd, door identieke teksten van dezelfde aanbestedende dienst die in 3 of meer aanbestedingen voorkomen weg te laten. Daarnaast werden alleen punten toegekend aan het woord ‘innovatie’ als er ook een inkoopinstrument wordt gebruikt dat innovatievriendelijk is. De combinatie van het instrument concurrentiegerichte dialoog (normaal gesproken 50 punten waard) en het woord innovatie leidt bijvoorbeeld tot 100 punten.
Steekproefsgewijze controle
De innovatiescores zijn steekproefsgewijs gecontroleerd en waar nodig gecorrigeerd. Bijvoorbeeld het woord ‘startup’ leidde ook tot ‘hits’ als een aanbestedende dienst de woorden 'project startup' gebruikte.
Aantal aanbestedingen berekenen
Het aantal aanbestedingen dat een aanbestedende dienst heeft uitgevoerd is tot slot gecorrigeerd voor DAS-publicaties. Hiervoor werd gekozen omdat sommige aanbestedende diensten veel DAS-publicaties hebben. Waardoor het lijkt alsof zij heel veel aanbestedingen doen in een jaar. Zonder een correctie zou de gemiddelde score voor innovatie veel lager worden voor zo’n aanbestedende dienst. Verder werden vroegtijdig beëindigde aanbestedingen en aanbestedingen die alleen een publicatie van gunning hadden verwijderd uit de dataset. Dit was het geval bij het ontbreken van andere publicaties en een uitnodiging tot inschrijving.
Wijziging ten opzichte van vorig jaar
Er zijn geen wijzigingen doorgevoerd in de analyse ten opzichte van de analyse over 2023.