Kiezen contractvormen in de GWW

Verder op de pagina:
Afwegen contractvorm
Ontwikkeling van contractvormen
Interne randvoorwaarden
Externe randvoorwaarden
Soort project
Keuzemodellen bouworganisatie- en contractvorm

Afwegen Contractvorm

De keuze voor een bepaalde contractvorm is in de GWW niet alleen een objectieve, zakelijke afweging van de meest geschikte contractvorm voor een project. De bouworganisatie- of contractvorm is ook afhankelijk van het inkoopbeleid van de organisatie, maar ook van de rol die de organisatie wil vervullen.

Beleid als basis voor contractvorm

Vooral grote organisaties (bijvoorbeeld Rijkswaterstaat) hebben een duidelijk inkoopbeleid. Zo'n beleid kan de keuze voor een contractvorm sterk beïnvloeden. Het eigen beleid is het uitgangspunt bij het kiezen van de contractvorm.

Ontwerpkennis in huis

Een opdrachtgever met een eigen ontwerp- en onderhoudsafdeling, kiest vaak voor het uitbesteden van alléén de uitvoering. Het ontwerp, de uitvoering en het onderhoud worden gescheiden uitgevoerd.

In de praktijk
Rijkswaterstaat kiest vaak voor de geïntegreerde contractvorm. Hierin uitvoering als  ontwerp en onderhoud aan één en dezelfde partij uitbesteed. Voordat het duidelijk is hoe een project er uit komt te zien, maakt Rijkswaterstaat een inkoopafweging. Zij doen dit met het integraal GWW-afweegkader inkoop.

Afweging als onderdeel van beleid

Het kiezen van de contractvorm is niet alleen een taak van de uitvoerende inkopers. Het beleid van een organisatie is ook van invloed. Een visie op de werkwijze van inkopen en de bedrijfsorganisatie zijn onderdeel. Ook het type vraagspecificaties, eventuele instrumenten en de aanbestedingsprocedure spelen een rol. 

Leidraad Aanbesteden Bouwopdrachten
De Leidraad Aanbesteden Bouwopdrachten bevat informatie over het afwegen van de contractvorm en de contracten.

Ontwikkeling van contractvormen

Bij het kiezen tussen contractvormen spelen afwegingen zoals het verdelen van verantwoordelijkheden en risico’s een rol. Steeds meer worden opdrachtnemers niet alleen bij de uitvoering van een project betrokken, maar ook gevraagd voor hun kennis en expertise in de ontwerp- en verkenningsfase van een project. Hierdoor maken ook contractvormen een ontwikkeling door.

Het kiezen voor een bepaalde contractvorm hangt ook samen met de eigen visie van de opdrachtgever op de markt en de rol die zij moet spelen.

3 factoren bij het kiezen van een contractvorm:

• Interne randvoorwaarden
• Externe randvoorwaarden
• Soort project

Bij het inkoopbeleid is ook de inkoopafdeling van belang. Zij is niet alleen verantwoordelijk voor de afwegingen en vormgeving van het inkoopbeleid, maar heeft ook een faciliterende rol hierin.

Interne randvoorwaarden

De interne organisatie van de opdrachtgever (beleid, kennis, ervaring, organisatie, financiën) is van groot belang bij het maken van een keuze voor de meest geschikte contractvorm.

• Beschikt de organisatie over een eigen ontwerpafdeling en wil je zelf de regie in handen houden van het besluitvormingsproces rondom het ontwerp, dan lijkt een traditionele contractvorm de meest geschikte vorm. Kies dan voor:
  • een gedetailleerde uitvraag. Maak gebruik van de UAV (Uniforme Administratieve Voorwaarden)-contractvorm, waarop de RAW (Rationalisatie en Automatisering Grond-, Water- en Wegenbouw)-systematiek is gebaseerd
  • selecteren op basis van de laagste prijs. Baseer de projectbeheersing op eigen waarnemingen en metingen.

• Als de organisatie voor een D&C contractvorm kiest, zit daar wel een aantal consequenties aan vast. Je moet op een hoger abstractieniveau uitvragen, een andere contractvorm kiezen (bij de UAVgc) en de projectbeheersing meer richten op de kwaliteitsborging bij de gekozen bouwpartij.

• Indien de organisatie niet zelf over een ontwerpafdeling beschikt, worden ontwerptaken ook uitbesteed. Ontwerp en de uitvoering kunnen gescheiden of geintegreerd worden aanbesteed. Worden ontwerp en uitvoering gescheiden dan zijn zowel de traditionele vorm als een geïntegreerde contractvorm mogelijk.

Externe randvoorwaarden

Er zijn ook externe randvoorwaarden, die de keuze voor een bepaalde contractvorm beïnvloeden.

• De kennis en ervaring van de markt met een bepaalde contractvorm zijn van groot belang. Werkt men met kleine lokale aannemers of loonwerkbedrijven, die gewend zijn om concrete taken uit te voeren, dan is het beter om de te vervullen bouwopdracht nauwkeurig te omschrijven. Veel grote, maar ook MKB bouwbedrijven hebben echter ook ervaring opgedaan met geïntegreerde contractvormen en kunnen ook dat proces goed organiseren.
   
• Hangt de besluitvorming af van de instemming van derden en vormen de politieke dynamiek en het maatschappelijk draagvlak een belangrijk element, dan kan het lastig zijn de verantwoordelijkheid voor een keuze bij de marktpartij neer te leggen. Anderzijds kan het besluitvormingsproces met de omgeving een aantal kansen tot innovatieve en creatieve oplossingen beperken, het project onnodig duur maken of de uitvoeringstijd enorm verlengen. De opdrachtgever kan er dan toe beslissen de ruimtelijke ordeningsprocedures tot onderdeel van het takenpakket van een marktpartij te maken. De wet- en regelgeving en de manier waarop daarmee wordt omgegaan, speelt hier dus een belangrijke rol.

Soort project

Het soort project heeft veel invloed op de keuze voor het contract. Kenmerken en projectspecifieke elementen zoals doelstelling, scope, risico’s en beheersing zijn overwegingen die deze keuze kunnen beïnvloeden. Een juiste contractvorm kan de doelstellingen die in het project liggen goed ondersteunen.

Mocht het project technisch complex zijn waarbij specialistische marktkennis noodzakelijk is, dan kunnen risico’s ook worden beheerst door de marktpartij. Een contractvorm waarbij de verantwoordelijkheid bij de markt komt te liggen is dan gewenst.

Dit geldt ook voor innovatieve oplossingen die vereist kunnen zijn bij de uitvoering van een project. In het contract kan het risico bij een marktpartij met uitvoeringskennis worden gelegd die helpt bij het definiëren en het uitwerken van de oplossing; de marktbenadering vindt dan vroegtijdig plaats.

Ook de fasering van het project, de gewenste doorlooptijd, de gewenste contractduur en de gewenste kwaliteitsgarantie bepalen mede de keuze. 

Keuzemodellen bouworganisatie- en contractvorm

Voor het vereenvoudigen van de keuze voor een bepaalde contractvorm en contract is het inkoopbeleid een handig richtsnoer. Het beleid van de meeste organisaties laat nog ruimte over voor verschillende contractvormen. Daarvoor zijn keuzemodellen ontwikkeld om op een onderbouwde manier een keuze voor een bouworganisatie- cq contractvorm te kunnen maken. Ook de Leidraad Aanbesteden Bouwopdrachten biedt informatie over keuze van een contractvorm.

Indien er al gekozen is voor een geïntegreerde contractvorm, dan hangt de keuze voor de specifieke contractvorm vooral af van de omvang en kenmerken van het project. Bij de keuze van een contractvorm kan men verschillende varianten bekijken om te bepalen welke contractvorm het meeste meerwaarde zoals tijd, geld en kwaliteit, voor het project oplevert. Ook hiervoor zijn meerdere instrumenten beschikbaar. Voor een diepgaande afweging is een Public Private Comparator (PPC) geschikt.